Miễn thuế, bỏ giá trần để "giải cứu" hàng không: Nên hay không?

Không thể chỉ giảm cho riêng Vietnam Airlines

Gần đây, Vietnam Airlines vừa kiến nghị Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án áp dụng chính sách miễn 100% thuế môi trường đối với nhiên liệu hàng không trong năm 2022.

Theo lý giải của Vietnam Airlines, thời gian vừa qua, giá dầu không ngừng tăng nhanh, tương ứng với giá nhiên liệu bay Jet Al tăng từ mức trung bình khoảng gần 73 USD/thùng năm 2021 lên mức khoảng hơn 100 USD/thùng, đến đầu tháng 3/2022 giá đã đạt trên 130 USD/thùng đang khiến chi phí nhiên liệu của Vietnam Airlines tăng mạnh.

Nếu giá nhiên liệu bay duy trì ở mức 130 USD/thùng cho cả năm 2022, chi phí ước tính sẽ tăng thêm 5.700 tỷ đồng; nếu lên khoảng 160 USD/thùng, chi phí sẽ tăng thêm đến 9.120 tỷ đồng, làm trầm trọng hơn mức lỗ dự kiến trong năm 2022.

Trong bối cảnh đang nỗ lực để hồi phục mạng bay, tăng tần suất trở lại các đường bay, tìm kiếm cơ hội kinh doanh, Vietnam Airlines kiến nghị miễn thuế bảo vệ môi trường đồng thời khẳng định việc áp dụng miễn giảm 100% thuế bảo vệ môi trường cho các hãng hàng không trong năm 2022 là cần thiết. Trong trường hợp áp dụng chính sách này, riêng Vietnam Airlines sẽ tiết giảm thêm được 600 tỷ đồng. 

Trao đổi với Người Đưa Tin, TS. Lê Đăng Doanh nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết trong tình hình hiện nay, giá xăng dầu lên cao tác động tiêu cực đến nhiều mặt của nền kinh tế bởi chi phí xăng dầu tác động rất lớn đến giá thành các loại hàng hóa và dịch vụ.

“Trong bối cảnh hiện nay, nếu chúng ta cắt giảm được chi phí gì cho doanh nghiệp thì nên cắt giảm để doanh nghiệp “hồi sức” hoạt động trở lại. Khi doanh nghiệp hoạt động tốt sẽ quay trở lại đóng thuế, tạo ra giá trị cho xã hội. Tôi cho rằng nên xem xét giảm hẳn thuế bảo vệ môi trường cho tất cả doanh nghiệp vận tải.

Nếu đã giảm cho Vietnam Airlines thì phải giảm cho tất cả các hãng bay khác để tạo sức cạnh tranh, không thể để mình Vietnam Airlines được giảm còn các hãng bay khác vẫn phải gồng gánh thuế, phí được”, ông Doanh cho biết.

Đồng tình với quan điểm trên, TS. Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng trong bối cảnh giá xăng dầu lên cao vào đúng giai đoạn hàng không đang bước vào giai đoạn phục hồi, Chính phủ nên xem xét việc giảm thuế môi trường đối với các doanh nghiệp hàng không để họ có thể quay trở lại thị trường tốt hơn.

Trong phiên trả lời chất vấn về vấn đề điều hành giá xăng dầu ngày 16/3, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng khẳng định trong lúc khó khăn như hiện nay việc nghiên cứu giảm thuế môi trường đối với mặt hàng xăng dầu để cấp bách giảm giá, để cứu nền kinh tế, hỗ trợ được người dân là cần thiết.

"Hiện tình hình rất căng trước diễn biến giá thế giới, để xử lý tình huống bây giờ thì nhanh nhất là giảm thuế bảo vệ môi trường, do đây là thẩm quyền quyết định của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Mọi động thái cấp bách phải vì người dân chứ không phải mang lại gì cho bộ này, bộ kia. Giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu là giải quyết bài toán cấp bách, trước mắt. Nếu điều chỉnh các sắc thuế khác, phải chờ Quốc hội sửa luật và thông qua, thì phải tới tháng 6 tháng 7. Khi đó đã hết Quỹ bình ổn mà giá thế giới tăng hàng ngày thì công tác điều hành vô cùng khó khăn", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đánh giá.

Giá trần vé máy bay không còn phù hợp

Bên cạnh đề xuất giảm thuế, Vietnam Airlines cũng kiến nghị Bộ GTVT xem xét điều chỉnh giá trần áp dụng từ 1/4/2022 cũng như chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất phương án cho phép hãng hàng không được thu phụ thu nhiên liệu cho các chặng bay nội địa.

Theo đó, Vietnam Airlines cho rằng, việc miễn thuế bảo vệ môi trường cần có thời gian nghiên cứu, đánh giá, đặc biệt là xác định và quy định các mức phụ thu theo các mức giá dầu để đảm bảo tính phù hợp, đúng nghĩa góp phần bù đắp kịp thời chi phí cho các hãng khi giá dầu tăng.

Vì vậy, hãng hàng không quốc gia Việt Nam đề nghị, trước mắt, phương án sửa đổi quy định về giá trần sẽ khả thi và kịp thời hơn.

Cụ thể, hiện nay mức giá trần đang được Bộ GTVT quy định tại Thông tư 17 ban hành khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Vietnam Airlines cho rằng, mức giá trần khung giá dịch vụ vận chuyển hàng không hiện hành được áp dụng từ năm 2015 đã không còn phù hợp với tình hình đường bay nội địa.

“Hiện giá vé máy bay được thực hiện theo cơ chế giá linh hoạt, gồm nhiều mức giá từ thấp đến cao tùy theo điều kiện vé, thời điểm xuất vé và tình hình thị trường.

Việc điều chỉnh khung giá dịch vụ hành khách không có nghĩa là các hãng hàng không tăng giá vé bất hợp lý, mà sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hãng tiếp tục thực hiện chính sách giá vé linh hoạt, để một mặt có thể bù đắp chi phí tăng thêm do giá dầu tăng, mặt khác có điều kiện cải thiện chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng”, Vietnam Airlines khẳng định.

Đánh giá về vấn đề này, PGS.TS. Nguyễn Thiện Tống, nguyên Chủ nhiệm bộ môn Kỹ thuật Hàng không, Đại học Bách Khoa Tp. HCM chia sẻ: "Tình hình hiện nay ngành hàng không đang có sự cạnh tranh khá tốt, khác với thời kỳ khi Vietnam Airlines độc quyền. Hiện các hãng bay đều có thị phần riêng, cạnh tranh bằng thực lực. Đây là lúc cần bớt sự can thiệp của Nhà nước để thị trường cạnh tranh một cách tự do hơn. Tôi nghĩ thời điểm hiện tại không chỉ điều chỉnh mà bỏ giá trần cũng hợp lý."

"Chúng ta lo lắng về tình trạng ít doanh nghiệp dẫn đến độc quyền nhưng không quan trọng là bao nhiêu hãng tham gia khai thác đường bay mà cạnh tranh mới là yếu tố quan trọng. Nhiều nước họ chỉ có 2 hãng hàng không nhưng có cạnh tranh thực sự, hành khách vẫn được hưởng giá cả hợp lý. Còn với trường hợp các hãng hàng không đã bắt tay nhau để nâng giá thì vẫn là một dạng độc quyền thôi.

Còn nói đường bay ít hãng khai thác thì cần giá trần cũng không đúng lắm vì đường bay mà không có ai bay lại bị áp giá trần thì hãng hàng không cũng không có động lực để khai thác. Nhà nước nên đóng vai trò theo dõi giá vé để can thiệp khi có dấu hiệu độc quyền, làm giá thay vì quản lý bằng khung giá vé", ông Tống chia sẻ.

Đồng tình với ông Nguyễn Thiện Tống, nhiều chuyên gia cũng nhận định việc bỏ trần giá vé máy bay sẽ giúp thị trường vận hành theo quy luật cung - cầu, giúp các hãng hàng không linh hoạt hơn trong điều chỉnh giá vé giai đoạn cao điểm, tối ưu hóa nguồn thu.

Nguyên Viện trưởng CIEM - TS. Lê Đăng Doanh cho rằng cần xem xét bỏ giá trần vé bay để các hãng hàng không cạnh tranh sòng phẳng và cơ quan quản lý chỉ nên đóng vai trò giám sát chất lượng.

“Nên bỏ giá trần vé máy bay để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hàng không cạnh tranh một cách lành mạnh.

Thị trường sẽ vận hành theo dạng "tiền nào của nấy". Có những hành khách họ chấp nhận giá vé cao để được hưởng chất lượng dịch vụ tương xứng. Bên cạnh đó giá còn dựa vào thời điểm đặt vé của hành khách, người cần mua vé rẻ có thể đặt vé sớm. Luôn có sự lựa chọn chứ không có chuyện bỏ trần thì giá vé sẽ tăng phi mã, mà giá vé cao quá họ sẽ chọn hãng khác rẻ hơn, tất cả sẽ theo cung cầu", TS. Doanh đánh giá.

Ở một khía cạnh khác, TS. Ngô Trí Long lại cho rằng việc bỏ giá trần cũng tạo ra rủi ro cho thị trường đặc biệt là người tiêu dùng.

“Hàng không là lĩnh vực đặc thù giống như xăng dầu, Nhà nước cần quản lý, không thể bỏ được giá cơ sở. Đối với các ngành hàng không, một doanh nghiệp chỉ cần chiếm khoảng 30% đã được coi là thống lĩnh thị trường và Nhà nước cần có sự điều tiết giá. Hiện nay, hàng không chỉ có một vài hãng thống lĩnh thị trường. Nếu bỏ giá trần ngay sẽ tạo ra sự biến động đột ngột, ảnh hưởng đến thị trường đặc biệt là người tiêu dùng”, ông Long đánh giá.

Ông Long cho rằng: “Khi nào trên thị trường có cạnh tranh thực sự, cạnh tranh thuần túy, không có những doanh nghiệp ở vị trí thống lĩnh thì bấy giờ Nhà nước không cần can thiệp mà để thị trường tự quyết định, doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ tự quyết định. Còn bây giờ chưa có sự cạnh tranh đầy đủ thì Nhà nước vẫn cần phải can thiệp để bảo vệ người tiêu dùng".