Chi phí tăng cao: Giải bài toán lợi nhuận
Giá lương thực toàn cầu đã có sự phục hồi mạnh mẽ sau đợt giảm mạnh vào tháng 4 năm 2020 do đại dịch Covid-19. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO), nhu cầu bột mì cùng các sản phẩm trứng, sữa tăng mạnh đã góp phần khiến giá lương thực thế giới trong tháng 11/2021 tăng lên mức cao nhất trong 10 năm qua.
Theo Báo Tin tức, Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT nhận định, giá lương thực tăng cao thời gian qua do nguồn cung hàng hóa trên thế giới bị thiếu hụt, đặc biệt là ngô và đậu tương; nhu cầu về thực phẩm và đồ uống phục hồi ở các nước đã kiểm soát tốt tốc độ lây lan của đại dịch Covid-19, cũng như nhu cầu về nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi tại Trung Quốc tăng mạnh và chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, trong bối cảnh đại dịch khiến chi phí logistics leo thang tạo áp lực lên chi phí đầu vào.
Hầu hết các doanh nghiệp tại Việt Nam phải nhập khẩu sữa bột, ngũ cốc và dầu để sản xuất sữa, thức ăn chăn nuôi và dầu ăn. Do đó, các doanh nghiệp trong ngành thực phẩm và đồ uống đã phải chịu áp lực về chi phí nguyên vật liệu tăng cao và biên lợi nhuận gộp thu hẹp trong 9 tháng năm 2021.
Đơn cử, Công ty cổ phần Sữa Việt Nam - Vinamilk (mã chứng khoán: VNM) công bố báo cáo hợp nhất quý III/2021 với doanh thu tăng 4% lên 16.194 tỷ đồng, nhưng vì giá vốn tăng mạnh hơn nên lợi nhuận gộp giảm 4,4% xuống 6.944 tỷ đồng.
Giới phân tích cho rằng, áp lực chi phí sẽ giảm bớt vào năm 2022 do giá lương thực toàn cầu được dự báo sẽ ổn định vào năm sau. Chuyên gia từ Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT kỳ vọng giá bột sữa sẽ hạ nhiệt vào năm 2022, nhờ nguồn cung phục hồi và nhu cầu sữa bột từ Trung Quốc giảm dần.
Theo Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), sản lượng sữa được dự báo sẽ phục hồi nhờ vào năng suất sản xuất cao hơn trong năm 2022. Bên cạnh đó, Rabo Research thuộc ngân hàng Rabobank dự báo Trung Quốc sẽ hạ tỷ trọng mua và dự trữ bột sữa nguyên kem (WMP) và bột sữa tách béo (SMP) trong năm tới.
Do Trung Quốc là khách hàng lớn nhất trên các thị trường sữa toàn cầu nên điều này sẽ làm hạ nhiệt giá bột sữa vào năm 2022 so với mức đỉnh tại quý II năm 2021.
Các chuyên gia phân tích từ Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT nhận định, Vinamilk có thể được hưởng lợi nhiều nhất từ xu hướng này, khi gần 60% nguyên liệu bột sữa cho các sản phẩm sữa bột (trẻ em và người lớn) và bột dinh dưỡng được nhập khẩu từ Mỹ, châu Âu và châu Đại Dương.
Phân tích về người tiêu dùng
Theo tờ Công an Nhân dân, trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT), sản phẩm thuộc ngành F&B đang là danh mục mới nổi và có tiềm năng lớn kể từ khi dịch bùng phát, nhu cầu người mua tăng mạnh so với nguồn cung. Đây là cơ hội lớn cho doanh nghiệp (DN) ngành F&B đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu (XK).
Thống kê từ sàn TMĐT Alibaba, trong năm 2021, nhu cầu đối với các sản phẩm thuộc ngành F&B trên Alibaba đã tăng vọt hơn 40% so cùng kỳ năm 2020. Nguồn cung các sản phẩm ngành F&B không đủ để cung ứng nhu cầu người mua, với tỷ lệ cứ 1 nhà bán hàng tiếp cận trung bình 15 người mua tiềm năng mỗi ngày. Trong top 10 ngành hàng XK của Việt Nam trên Alibaba, ngành F&B đứng ở vị trí đầu bảng với nhiều sản phẩm được tiêu thụ mạnh như: Các loại thức uống, hải sản, gia vị, hoa quả, bánh… Đặc biệt, thông qua sàn TMĐT, nhiều DN Việt Nam trong ngành F&B cũng đã tiếp cận và bán hàng thành công tại nhiều quốc gia trên thế giới.
"Kết quả khảo sát trên cho thấy, TMĐT chính là "chìa khóa" thành công cho sự phát triển của ngành thực phẩm, đồ uống, và chắc chắn sẽ là một xu hướng bắt buộc do sự thay đổi liên tục của công nghệ, nhu cầu của khách hàng và xu hướng thị trường. Vì vậy, DN phải đẩy mạnh bán hàng đa kênh trên TMĐT, áp dụng chuyển đổi số để thích ứng và đổi mới, không chỉ để phục vụ cho NTD Việt, mà còn để tiếp cận với khách hàng trên thế giới", đại diện Hội Lương thực, thực phẩm TP Hồ Chí Minh (FFA) phân tích.
Trao đổi với báo chí, Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT cho biết, thay đổi chi tiêu của người tiêu dùng đang dịch chuyển sang các thực phẩm tươi sống và đóng gói.
Bên cạnh đó, nhu cầu hàng tiêu dùng cao cấp đang gia tăng. Việt Nam là quốc gia đứng thứ 17 về dân số, với 100 triệu người và đang đạt tốc độ tăng trưởng GDP cao nhất trong ASEAN, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm giai đoạn 2018-2020 là 6,9%.
Tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng và thu nhập khả dụng tăng sẽ làm tăng nhu cầu đối với sản phẩm cao cấp. Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT phân tích, thu nhập bình quân đầu người tăng trưởng ổn định, đồng thời lạm phát và tỷ giá hối đoái được kiểm soát kịp thời sẽ giúp người dân tiếp cận gần hơn với các sản phẩm cao cấp. Họ trở nên hiểu biết hơn nhiều về những tiêu chuẩn cao cấp.
Ngoài ra, đại dịch Covid-19 cũng sẽ ảnh hưởng đến nhận thức của người tiêu dùng về các vấn đề sức khỏe, do đó làm tăng nhu cầu về các sản phẩm chất lượng cao đáp ứng được các yêu cầu về sức khỏe.
Các kênh bán hàng hiện đại sẽ tạo động lực tăng trưởng mới. Đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi xu hướng tiêu dùng, tạo cơ hội cho các kênh phân phối hiện đại phát triển nhanh chóng khi người dân chọn mua sắm trực tuyến tại nhà và siêu thị với các sản phẩm đảm bảo về chất lượng và nguồn gốc.
Năm 2020, các kênh bán lẻ hiện đại đã tăng trưởng ấn tượng, phủ khắp các thành phố lớn và dần phủ rộng ra các vùng nông thôn, trong khi kênh bán lẻ truyền thống vẫn được duy trì nhưng không còn phát triển mạnh mẽ.
Lợi thế của các doanh nghiệp đầu ngành
Giới phân tích cho rằng, các doanh nghiệp trong ngành thực phẩm và đồ uống với hệ thống phân phối hiện đại mạnh mẽ có thể hưởng lợi từ điều này và tăng trưởng trong dài hạn.
Các doanh nghiệp trong ngành đáng chú ý, đáp ứng tiêu chí trên có thể kể tới như: Vinnamilk, Công ty cổ phần Hàng tiêu dùng Masan (mã chứng khoán: MCH), hay Công ty cổ phần Tập đoàn Kido (mã chứng khoán: KDC)
Đây là những công ty có vị thế đầu ngành, hệ thống phân phối rộng khắp và danh mục sản phẩm đa dạng, có thể nhanh chóng bắt kịp xu hướng chi tiêu của người tiêu dùng.
Chẳng hạn Vinamilk có sẵn lợi thế để tận dụng xu hướng này nhờ danh mục sản phẩm phong phú và mạng lưới phân phối rộng lớn. Vinamilk có hơn 500 cửa hàng bán lẻ - "Giấc mơ Việt". Kết hợp với website và ứng dụng mua hàng sẵn có, các cửa hàng này đã và đang giúp trải nghiệm mua sắm của người tiêu dùng được xuyên suốt giữa các nền tảng.
Công ty cổ phần Hàng tiêu dùng Masan thì có lợi thế bao gồm hệ thống siêu thị Vinmart, được thông qua việc hợp nhất với Vincommerce vào năm 2020. Doanh nghiệp đã có hai chuỗi bán lẻ hiện đại bao gồm: 123 siêu thị với thương hiệu VinMart và 2.231 cửa hàng tiện lợi với thương hiệu VinMart +.
Đối với Công ty cổ phần Tập đoàn Kido, đây là doanh nghiệp dẫn đầu trong ngành dầu ăn và kem Việt Nam. Ngày 19/10, công ty chính thức ra mắt thương hiệu “KIDO's Bakery” chuyên cung cấp các sản phẩm bánh tới mạng lưới 450.000 điểm bán của mình.
Ngoài ra, công ty thành lập chuỗi cửa hàng cà phê và trà sữa Chuk Chuk với mục tiêu mở 200 trong năm 2023 và tăng lên 1000 cửa hàng vào năm 2025.
Các chuyên gia phân tích tin rằng Chuk Chuk sẽ giúp doanh nghiệp hoàn thiện chuỗi phân phối theo mô hình B2C (các giao dịch thương mại trên Internet giữa doanh nghiệp với khách hàng cá nhân), nhằm tìm kiếm động lực tăng trưởng cho tập đoàn trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, “KIDO’s Bakery” sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới cho công ty, do ngành bánh kẹo vốn là thế mạnh của doanh nghiệp từ khi thành lập.
Dù vậy các chuyên gia cũng cho rằng, bên cạnh triển vọng tích cực vẫn có những rủi ro tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến ngành F&B như: Dịch bệnh Covid-19 kéo dài hơn dự kiến, dẫn đến gián đoạn chuỗi cung ứng, phân phối và vận chuyển hàng hóa; chi phí nguyên liệu đầu vào cao hơn dự kiến, gây áp lực lên biên lợi nhuận gộp của các công ty sản xuất...
Thói quen mua sắm thay đổi
Diễn biến phức tạp của dịch bệnh đã tác động nghiêm trọng đến đời sống của người lao động. Số liệu Tổng cục Thống kê cho thấy, thu nhập bình quân của người lao động quý III/2021 thấp hơn đáng kể so với quý II/2020 (giảm 300.000 đồng); trong khi quý II/2020, đã ghi nhận thu nhập bình quân của người lao động là mức thấp nhất trong vòng 10 năm trở lại đây.
Theo Công ty nghiên cứu thị trường Kantar Việt Nam, trước đây người tiêu dùng chọn mua hàng có giá trị phù hợp với giá tiền. Còn nay do thu nhập cắt giảm nên họ chỉ mua những thứ họ thật sự cần. Thực phẩm nhập khẩu và phần lớn nhóm đồ uống ghi nhận mức giảm trong chi tiêu hàng tháng. Một số nhóm sản phẩm có mức tiêu thụ tăng trong ngắn hạn nhưng sẽ giảm khi có miễn dịch cộng đồng bao gồm: thực phẩm đã sơ chế hoặc chế biến sẵn, thực phẩm đông lạnh, thực phẩm tiện lợi, đóng gói…
Thói quen mua sắm của người tiêu dùng cũng có sự thay đổi so với cùng kỳ năm trước. Tần suất mua hàng tại các kênh truyền thống đang có sự sụt giảm và chuyển đổi mua sắm, sử dụng trực tuyến tăng cao. Ngành hàng thực phẩm đóng gói được tiêu thụ online nhiều nhất với 52%, trong đó các sản phẩm ăn vặt đang tăng trưởng rất tốt vào mùa dịch, chủ yếu được thúc đẩy bởi khối lượng tiêu thụ nhiều hơn. Điều này mang lại cơ hội lớn cho các nhà sản xuất tiếp nối đà tăng trưởng bằng cách tạo ra và nắm bắt các dịp tiêu dùng mới tại nhà.
Theo báo Thanh Tra, với những bài học kinh nghiệm đúc kết từ khủng hoảng, cộng đồng doanh nghiệp ngành sẽ buộc phải có những thay đổi trong xu hướng vận hành để thích nghi với bối cảnh hiện này cũng như có thể phát triển vững mạnh hơn trong tương lai.
Sự thay đổi hành vi của người tiêu dùng đã đẩy nhanh quá trình tiến hóa của ngành thực phẩm – đồ uống, đưa các thương hiệu tiến vào cuộc chơi đào thải mạnh mẽ. Lựa chọn cho mình màu sắc sáng hoặc xám tùy vào độ nhạy bén thích ứng thị trường của mỗi doanh nghiệp.
Để đạt chỉ tiêu tăng trưởng năm 2021 từ 3% – 3,5% như dự báo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì ngoài hai mũi nhọn là tăng cường, kiểm soát đầu tư công và xuất khẩu thì một mũi nhọn rất quan trọng là kích cầu tiêu dùng nội địa với thị trường hấp dẫn 100 triệu dân. Trong ngắn hạn, nhu cầu của người tiêu dùng đối với lĩnh vực này đang trở lại, đặc biệt là cho mùa mua sắm cuối năm 2021 sẽ mang lại một cuộc chơi ngang bằng với các đối thủ khác.
Với độ co giãn về giá ở mức thấp hiện tại, các nhà sản xuất và bán lẻ của ngành nên tận dụng cơ hội vàng này thiết kế lại guồng máy khuyến mãi và giá. Chìa khóa thành công nằm ở việc hiểu được độ nhạy cảm về khuyến mãi của danh mục. Nếu danh mục của bạn đang hoạt động hiệu quả một cách tự nhiên, hãy nhanh chóng hành động để xác định lại mặt bằng giá khuyến mãi tối ưu nhằm tối đa hóa lợi nhuận và giảm mức độ phụ thuộc vào việc khuyến mãi cho danh mục. Nếu một danh mục hoạt động kém hiệu quả, thì khả năng chúng ta dễ nghĩ đến thực hiện càng nhiều chương trình khuyến mãi, giảm giá là rất lớn. Tuy nhiên, việc đảm bảo chất lượng và giá trị sản phẩm là cách bảo vệ tốt nhất chống lại việc giảm giá ồ ạt.
Bên cạnh đó, thay vì giảm giá, các thương hiệu có thể khám phá các cơ chế khuyến mãi khác như gói khuyến mãi đặc biệt hay gói khuyến mãi đi chung với các ngành hàng liên quan khác hoặc bằng cách tổ chức lại các sản phẩm hiện có để làm nổi bật các thuộc tính đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người mua sắm.
Song, nếu chỉ dừng lại ở khâu giá cả là chưa đủ, vì người tiêu dùng ngày càng yêu cầu cao về chất lượng phục vụ, hậu mãi và tiện ích trong hành trình mua sắm, tiêu dùng.
Hương Anh (tổng hợp)
