Sáng nay (29/9), Hội thảo về sách giáo khoa giáo dục phổ thông do Bộ GD&ĐT đã được diễn ra trong nhằm đánh giá những kết quả biên soạn, thẩm định, xuất bản, lựa chọn, sử dụng sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Từ đó, đưa ra các đề xuất, những định hướng, giải pháp nâng cao chất lượng biên soạn, xuất bản, sử dụng sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Tại hội thảo, đã có báo cáo về quá trình biên soạn và triển khai sách giáo khoa (SGK) trong thời gian qua. Chủ trương xã hội hoá SGK đã huy động được nhiều tổ chức tham gia biên soạn SGK, đông đảo đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học, chuyên gia giáo dục tham gia vào quá trình biên soạn SGK.
Thời gian qua đã có 6 nhà xuất bản (NXB) tham gia biên soạn, phát hành SGK môn học/hoạt động giáo dục các khối lớp. Thu hút đông đảo đội ngũ các nhà giáo, nhà khoa học có uy tín, có kinh nghiệm thực tế và năng lực biên soạn SGK đến từ các trường đại học sư phạm, các trường đại học chuyên ngành, các viện nghiên cứu và cơ sở GDPT tham gia.
Theo báo cáo, tổng số có 1.574 tác giả tham gia biên soạn SGK cho 6 khối lớp lớp 1: 221 tác giả; lớp 2: 199 tác giả; lớp 3: 234 tác giả; lớp 6: 276 tác giả; lớp 7: 318 tác giả; lớp 10: 382 tác giả.
Các tác giả đều đã được tập huấn về biên soạn SGK và đạt tiêu chuẩn cá nhân viết SGK theo quy định tại Thông tư số 33. Trên 2/3 số tác giả tham gia biên soạn SGK có trình độ từ tiến sĩ trở lên.
Quy trình biên soạn SGK được quy định cụ thể tại Thông tư 33, Thông tư 05. Các tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn SGK cần đảm bảo về hồ sơ biên soạn SGK từ việc xây dựng đề cương tổng thể, đề cương chi tiết, kế hoạch biên soạn.
Cùng với đó, phân công nhiệm vụ của Tổng chủ biên, Chủ biên, tác giả bảo đảm sự phù hợp về khối lượng công việc và thời gian thực hiện để bảo đảm chất lượng và tiến độ hoàn thành bản mẫu SGK.
Việc biên soạn ít nhất 1 bài học minh hoạ, tổ chức dạy thực nghiệm, góp ý sau khi dạy thực nghiệm để hoàn thiện bài học đó với sự tham gia đóng góp và thống nhất của tập thể tác giả trước khi tổ chức biên soạn các bài học khác nhằm đảm bảo sự đồng nhất giữa các bài học trong cùng một bản mẫu SGK.
Hội thảo nhằm đưa ra thảo luận những hạn chế trong biên soạn SGK thời gian qua.
Lưu ý nghiên cứu bản mẫu SGK
Theo đánh giá của báo cáo, SGK đã có cấu trúc các bản mẫu cơ bản đáp ứng, đồng nhất về cấu trúc, nội dung theo quy định về SGK.
Ngữ liệu, hình ảnh được sử dụng không vi phạm quy định về chủ quyền quốc gia, thân nhân tác giả; không có vấn đề mang tính nhạy cảm về chính trị, ngoại giao, dân tộc, tôn giáo.
Cùng với đó, nội dung phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá thể hiện trong các bản mẫu SGK đều đáp ứng yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực học sinh được quy định trong chương trình các môn học/hoạt động giáo dục.
Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chết liên quan đến một số nội dung, thuật ngữ được sử dụng trong các bản mẫu SGK chưa đảm bảo tính liên thông giữa các môn học/hoạt động giáo dục. Tiến trình nội dung bài học của các bản mẫu SGK trong một môn học còn có sự chênh lệch đáng kể giữa các SGK khác nhau.
Chất lượng một số bản mẫu SGK còn hạn chế, bên cạnh những lỗi về nội dung còn rất nhiều lỗi về mặt chính tả, câu từ, ngôn ngữ, hình ảnh,…
SGK không còn là pháp lệnh như trong chương trình giáo dục trước kia.
Thẩm định SGK còn chưa chú ý đầy đủ các khía cạnh
Đánh giá về quy trình thẩm định SGK, báo cáo cho biết thành viên Hội đồng Quốc gia thẩm định được tiếp nhận bản mẫu SGK sớm trước phiên họp thứ nhất, có đủ thời gian nghiên cứu bản mẫu trước khi họp tập trung. Sau đó, Hội đồng Quốc gia thẩm định được lắng nghe báo cáo về quan điểm xây dựng bản mẫu SGK của tác giả, thông tin khách quan về chất lượng bản mẫu đến tác giả trong ngày cuối của phiên họp Hội đồng.
Các Hội đồng Quốc gia thẩm định có nhiều ý kiến nhận xét, góp ý để tác giả điều chỉnh, sửa chữa bản mẫu SGK; biên bản của các Hội đồng góp ý thẩm định rất chi tiết, cụ thể để tác giả cấu trúc lại bản mẫu SGK ở các vòng/đợt thẩm định tiếp theo với mục đích nâng cao chất lượng bản mẫu SGK
Tuy nhiên, việc xem xét, thẩm định đối với một vài văn bản, ngữ liệu đưa vào SGK chưa chú ý đầy đủ các khía cạnh tác động xã hội; gây băn khoăn trong dư luận khi SGK đưa vào sử dụng. Việc thẩm định SGK còn cần phải thực hiện qua nhiều vòng, nhiều đợt dẫn đến việc phê duyệt danh mục SGK còn chậm gây khó khăn trong việc tổ chức lựa chọn SGK.
Cần đưa ra nhiều giải pháp khắc phục hạn chế biên soạn SGK trong thời gian tới.
Trong quá trình lựa chọn SGK, qua thực tiễn thanh tra, kiểm tra tại một số địa phương về việc lựa chọn SGK cho thấy còn tồn tại những hạn chế: Thời gian ban hành quyết định danh mục SGK được lựa chọn chậm, muộn so với quy định tại Thông tư. Việc thông báo nhu cầu số lượng SGK theo các môn học của các địa phương chậm muộn, dẫn đến bị động cho các NXB trong việc cung ứng SGK trước thềm năm học mới.
Từ những hạn chế, báo cáo cũng đưa ra những đề xuất giải pháp trong thời gian tới. Theo đó, cần tăng cường kiểm soát quá trình biên soạn SGK theo quy định tại Thông tư số 05 ngay từ việc lựa chọn tác giả, biên soạn và thực nghiệm bài dạy minh hoạ của bản mẫu SGK, đảm bảo chủ động về tiến độ chuẩn bị SGK theo đúng lộ trình.
Bảo đảm SGK tinh giản tối đa kênh chữ, kênh hình, khai thác hiệu quả hình ảnh và ngữ liệu để đảm bảo hiệu quả bài học và giảm giá thành SGK. Bên cạnh đó, đẩy nhanh tiến độ thẩm định và phê duyệt SGK, dành thời gian để địa phương nghiên cứu, lựa chọn SGK đáp ứng với điều kiện, đặc thù của từng vùng, miền.
Tăng cường việc tiếp nhận ý kiến đề xuất lựa chọn SGK từ các cơ sở GDPT của Hội đồng lựa chọn SGK cấp tỉnh. Phối hợp tốt trong việc thông tin nhu cầu sử dụng SGK của địa phương và cung ứng để bảo đảm đủ SGK trước khai giảng năm học.
