Nữ Đại biểu Quốc hội “nặng lòng” với giá trị văn hoá dân tộc Tà Ôi

Nữ Tiến sĩ đầu tiên của dân tộc Tà Ôi

Với bà con đồng bào dân tộc Tà Ôi ở Huế, khi nhắc đến Kê Sửu chắc hẳn không ai còn xa lạ. Trong mắt họ, Kê Sửu như “bông hoa rừng” đầy hương thơm nở trên dãy Trường Sơn - vừa là sự quý mến, vừa là niềm tự hào dành cho người con núi rừng đã góp phần rất lớn vào việc lan toả và lưu giữ những giá trị văn hoá dân gian quý giá của người Tà Ôi.

Ngoài cái tên theo tiếng Tà Ôi, Kê Sửu còn có tên là Nguyễn Thị Sửu. Sinh ra và lớn lên tại một xã vùng dân tộc thiểu số A Ngo, huyện A Lưới, từ nhỏ, Kê Sửu đã trải qua những khó khăn, khốn khó trên mảnh đất xa xôi ở mạn phía Tây Thừa Thiên-Huế. Dù 9 tuổi mới vào lớp 1 và nếm trải bao thiếu thốn nhưng bằng nghị lực vươn lên, bà đã học hết cấp I, rồi cấp II, cấp III và đậu vào khoa Ngữ Văn, Trường đại học Sư phạm Huế.

Sau khi trở thành giáo viên dạy Ngữ Văn trên quê hương mình, những giá trị văn hoá dân gian của người Tà Ôi đã trở thành động lực để Kê Sửu tiếp tục học cao học, rồi sau đó là nghiên cứu sinh và bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ. Tháng 3/2009, người Tà Ôi vô cùng tự hào khi có đứa con đầu tiên của dân tộc mình nhận tấm bằng Tiến sĩ lúc đang ở độ tuổi 36. Khi ấy, Kê Sửu đang là Huyện ủy viên, Phó Chủ tịch UBND huyện A Lưới.

Sau đó, nhờ những nỗ lực không ngừng nghỉ, người phụ nữ nhiều tâm huyết với đời sống vật chất và cả tinh thần của bà con dân tộc thiểu số ấy đã kinh qua các chức vụ như Trưởng Ban Dân tộc tỉnh, Bí thư Huyện ủy A Lưới và bây giờ là Phó Đoàn Đại biểu Quốc hội Tp.Huế.

Trên những hành trình ấy, giá trị văn hoá dân gian của dân tộc Tà Ôi vẫn luôn được bà miệt mài, không ngừng tập hợp để nghiên cứu và lưu giữ cho thế hệ sau này.

Từ luận án Tiến sĩ cho đến hàng chục đề tài nghiên cứu, hàng chục cuốn sách, hàng trăm câu ca dao, tục ngữ, hàng trăm câu chuyện cổ được bà sưu tầm, sáng tác, nghiên cứu, đặc biệt là bản thảo và băng ghi âm về sử thi A Chất... đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn giá trị văn hóa dân gian của cộng đồng dân tộc thiểu số ở vùng cao Huế và Quảng Trị.

Miệt mài với giá trị văn hoá dân tộc Tà Ôi

Hơn 20 năm dày công điền dã, sưu tầm, nghiên cứu, biên soạn và hình thành, Kê Sửu đã xuất bản xuất bản được 15 công trình về giá trị văn hoá dân gian của các dân tộc Tà Ôi, Cơ Tu, Bru Vân Kiều. Trong đó, có 6 công trình về giá trị văn hoá dân gian của dân tộc Tà Ôi, gồm: A Chất - Sử thi dân tộc Tà-ôi (song ngữ Tà Ôi - Việt), Nhà xuất bản Thuận Hoá, Huế 2012; Truyền thuyết về các dòng họ dân tộc Tà Ôi (song ngữ Tà Ôi - Việt), NXB Văn hoá Dân tộc, Hà Nội 2016; Tục ngữ dân tộc Ta Ôi (song ngữ Tà Ôi - Việt), NXB Văn hoá Dân tộc, Hà Nội 2017; Ca dao dân tộc Tà Ôi (song ngữ Tà Ôi - Việt), NXB Văn hóa Dân tộc, Hà Nội 2020; Dèng, hoa văn dèng - Biểu tượng cuộc sống của người Tà Ôi, Nhà xuất bản Thuận Hoá, Huế 2021; Nông lịch và nghi lễ liên quan đến nghề nông của người Tà Ôi, Nhà xuất bản Thuận Hoá, Huế 2021.

Kê Sửu chia sẻ, những công trình thành sách này bà không sử dụng ngân sách Nhà nước, mà đều tự bà bỏ công sức, kinh phí để thực hiện với thời gian đầu tư cho một công trình tính từ điền dã đến thành phẩm trung bình 7 năm. Trong đó, công trình có thời gian ngắn nhất là 5 năm, nhiều nhất là 9 năm.

Theo bà, với mục tiêu cụ thể hóa tư tưởng của Đảng ta về gìn giữ và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và thực hiện tốt di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh rằng: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, bà đã nỗ lực tìm tòi, nghiên cứu, giới thiệu và công bố các công trình khoa học về văn hóa Việt Nam, các giá trị văn hóa dân gian các dân tộc Việt Nam, trong đó có các giá trị văn hóa dân gian dân tộc Tà Ôi.

Phó Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tp.Huế hi vọng, sẽ có thêm những sản phẩm khoa học mới về văn hóa dân gian dân tộc Tà Ôi nói riêng, văn hóa các dân tộc Việt nói chung, đồng thời kỳ vọng có thêm nhiều đồng sự, đồng nghiệp tham gia khám phá dòng chảy bất tận của văn hóa – nền tảng tinh thần của con người.

“Có thể khẳng định rằng văn hóa dân gian dân tộc Tà Ôi là máu thịt của người Tà Ôi nên hết đỗi gần gũi mà cao quý, bình thường mà thiêng liêng, thường nhật mà vĩnh hằng, bởi văn hóa chính là dân tộc cùng với mối tương quan biện chứng giữa chúng. Bức tranh cuộc sống của dân tộc Tà Ôi hiện lên mồn một qua chuỗi truyện cổ (sử thi, truyền thuyết), ngữ văn dân gian (tục ngữ, ca dao), nghề truyền thống (Dèng) và kinh tế nương rẫy (Nông lịch và nghi lễ nghề nông). Càng tìm hiểu càng cuốn hút; càng tìm thấy nhiều điều mới mẻ lại càng thấy thiếu nhiều điều mà mình cần tiếp tục tìm kiếm…”, Kê Sửu chia sẻ.

Lê Kông