Quả thị xuất hiện trong truyện cổ tích Tấm Cám, gắn liền với tuổi thơ của bao thế hệ. Thời điểm đầu mùa Thu thị trường bắt đầu xuất hiện quả thị từ “chợ mạng” cho đến chợ dân sinh với giá không hề rẻ.
Thời điểm này ở các chợ dù là thành thị hay nông thôn xuất hiện mùi hương thoang thoảng của quả thị chín. Người ta còn đan cái giỏ nhỏ vừa để đựng quả thị rồi treo lên trong nhà để thưởng thức hương thơm.
Đối với thế hệ 8X, đầu 9X sống ở các vùng nông thôn có lẽ chẳng lạ gì với những quả thị nhỏ bằng nắm tay, màu vàng ươm, căng mịn. Dù nhiều người cho rằng ăn quả thị không ngon vì có vị hơi ngọt, xen lẫn vị chát, nhưng chúng lại có mùi thơm phức nên mọi người thường mua thị về để thắp hương hoặc chơi chứ không ăn.
Cách đây độ 10 năm về trước loại quả này tương đối phổ biến ở vùng quê nên có giá khá rẻ. Người ta có thể xin nhau được hoặc mua với giá rất rẻ chỉ 10.000 đồng được 10 đến 20 quả. Nhưng gần đây ở nhiều vùng quê người ta đã chặt cây thị đi nên hiện tại loại quả này hiếm và giá cũng vì thế cao hơn.
Người Hà thành thường để quả thị trên bàn, gần giường ngủ hoặc ở một góc nào đó trong phòng. Quả thị càng chín thì hương thơm càng nồng, dường như chưa thấy có loại quả nào mùi hương lại đặc biệt như thị. Không thơm “lộ liễu” như mùi mít hay sầu riêng, thị có một mùi hương dìu dịu. Mùi thơm của nó bay xa, thơm sâu khiến người ta cảm thấy dễ chịu. Chỉ cần để vài quả thị trong phòng cứ thế hương thơm của quả thị tỏa ra khắp không gian khiến con người ta luôn cảm thấy dễ chịu. Đó cũng là cách mà người ta "chơi thị".
Quả thị chín vào cuối mùa hè đến hết mùa thu. Khi ăn quả thị, để giảm vị chát, bạn nắn bóp đều quả cho đến khi quả mềm, xuất hiện một kẽ nứt rồi mới hút thịt quả. Quả thị có mùi rất thơm và mùi thơm này có tác dụng giảm căng thẳng thần kinh, giúp thư giãn đầu óc.
Chị Quyên ở Hà Nội vừa mua 6 quả thị nhỏ trong tay với giá 50.000 đồng, chị chia sẻ “năm nào cứ vào mùa thị là tôi lại mua thị để bàn, gia đình tôi ai cũng thích mùi thoang thoảng dễ chịu của loại quả này”.
Tuy nhiên theo chị Quyên nếu mua theo cân giá sẽ rẻ hơn mua theo quả. Nhưng chị chỉ cần vài quả để bàn cho thơm nhà chứ không cần dùng nhiều.
Tại các khu chợ truyền thống hay hàng rong trên phố, thị sáp thường được bán với giá 7.000-10.000 đồng/quả tùy loại to nhỏ, tức khoảng trên dưới 200.000 đồng/kg. Còn nếu bán theo cân, giá dao động từ 100.000-120.000 đồng/kg. Hiện thị thơm đang là mặt hàng hút khách ở Hà Nội.
Theo một người bán hàng hoa quả ở chợ dân sinh ở quận Hà Đông cho biết, quả thị sáp quê giờ khá hiếm, trong khi nhu cầu mua thị của dân lại ngày một nhiều hơn, thành ra hàng luôn trong tình trạng nhập về không đủ bán.
Những quả thị màu vàng óng, da căng mịn với mùi thơm đặc trưng “gây thương nhớ”.
Tên khoa học của quả thị là Diospyros decandra Lour là loại cây ăn quả, thân gỗ, hoa màu trắng. Quả thị có hai dạng: Quả dạng hình cầu, đít tròn và quả dạng hình dẹt, đít bằng. Quả thị khi chín có màu vàng, mùi rất thơm và mọng nước.
Trúc Chi (t/h)
