Tam quốc diễn nghĩa: Chỉ vì 2 sai lầm không đáng có, Tào Tháo cả đời không thể thống nhất thiên hạ

Tào Tháo (155-220) là nhà chính trị, quân sự kiệt xuất cuối thời Đông Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông là người đặt nền móng hình thành Tào Ngụy thời Tam quốc. Tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung đưa ra quan điểm phê phán Tào Tháo nhưng cũng có những người không ngớt lời khen. Danh thần Đông Hán Kiều Huyền nói với Tào: “Thiên hạ sắp đại loạn, chỉ có bậc nhân tài kiệt xuất mới có thể đứng ra giải cứu thiên hạ. Lẽ nào người đó chính là các hạ?”.

Nhà phân tích thời Đông Hán, Hứa Thiệu cũng từng nhận định: “Tào Tháo là năng thần trị thiên hạ, là gian hùng thời loạn thế”.

Học giả hiện đại Dịch Trung Thiên nói, Tào Tháo “vừa thông minh tuyệt đỉnh, vừa ngu ngốc vô cùng; vừa gian trá giảo hoạt, vừa thẳng thắn trung thực; vừa khoáng đạt đại độ, vừa đa nghi; vừa khoan hồng đại lượng lại vừa hẹp hòi ích kỷ”.

Có thể nói, Tào Tháo vừa có phong phạm của bậc tuấn kiệt, có khí khái anh hùng, nhưng cũng không kém phần tiểu nhân, “tính khí Diêm Vương, tấm lòng Bồ Tát”.

Theo sử liệu, khi mới hơn 20 tuổi, Tào Tháo từng thảo phạt cuộc khởi nghĩa của Khăn Vàng. Trong 4 thập kỷ sau đó, gần như không một năm nào là ông không xuất chinh.

Các thế lực thời bấy giờ đều ý thức được Tào Tháo là một kẻ địch nguy hiểm và lắm mưu nhiều kế. Nhưng dù ngay cả khi đã sở hữu thực lực mạnh như vậy, ông vẫn không thể nhất thống thiên hạ.

Lý giải cho điều này, nhiều học giả đồng ý với quan điểm. Muốn có được thiên hạ, yếu tố quan trọng hàng đầu chính là "thiên thời". Mà đây vốn dĩ là điều không thể cưỡng cầu và Tào Tháo có tài giỏi đến đâu cũng không chống lại được ý trời.

Trên thực tế, sau khi đánh bại Viên Thiệu, Tào Tháo đã có ít nhất hai cơ hội để thống nhất thiên hạ, hoàn thành đại nghiệp. Đó là trận Xích Bích và trận Hán Trung.

Trận Xích Bích: Chủ quan khinh địch

Trận Xích Bích diễn ra trong hoàn cảnh phương Bắc căn bản đã ổn định, Kinh Châu bị công chiếm, Lưu Bị buộc phải chạy trốn, chính quyền Tôn Ngô ở Giang Đông đang trong thế bấp bênh.

Từ lá thư Tào gửi cho phe Đông Ngô khi đó cũng có thể nhận thấy, bản thân ông tin chắc lần này mình có thể thâu tóm vùng Giang Đông.

Tuy nhiên, sau khi chiếm được Kinh Châu, việc Tào Tháo thuận đà tấn công Giang Đông quả thực quá liều lĩnh.

Lúc này, mưu sĩ của ông là Giả Hủ đã không dưới một lần khuyên can quân chủ. Bởi vào thời điểm ấy, việc Tào Tháo nên làm là trấn an quan viên và dân chúng Kinh Châu, chờ đến lúc khôi phục lại nguyên khí rồi mới tính đến mưu đồ với Giang Đông.

Nhưng một kẻ "lắm mưu nhiều kế" như Tào lại phạm phải sai lầm nghiêm trọng khi nhận định về tập đoàn chính trị của Tôn Quyền.

Ông đã đánh giá thấp quyết tâm, năng lực của Giang Đông, đồng thời coi nhẹ dã tâm của vị quân chủ họ Tôn – một người vốn không hề thua kém so với Viên Thiệu.

Trước đó, châu mục Kinh châu Lưu Tông sở dĩ đầu hàng là vì muốn giữ mình giống như Lưu Biểu.

Nhưng gia tộc họ Tôn từ Tôn Kiên, Tôn Sách cho tới Tôn Quyền đều là những người nuôi hùng tâm tráng trí, vốn không thể đánh đồng với Lưu Tông.

Đồng thời, Tào Tháo còn phạm phải một sai lầm khác cũng bắt nguồn từ hai chữ "khinh địch". Đó là ông đã đánh giá thấp Lưu Bị.

Bấy giờ, Lưu Bị và Tào Tháo vốn là kỳ phùng địch thủ đã nhiều năm. Nhưng không thể phủ nhận được sự thật là quân chủ họ Lưu mỗi lần thất thế đều dùng kế "tẩu vi thượng sách".

Chỉ có điều trải qua thời gian, thế lực của Lưu Bị nay đã khác xưa. Bị buộc phải chạy trốn, Lưu Bị đã liên thủ với Tôn Quyền để cùng nhau kháng Tào, thậm chí còn ký kết hiệp ước bình đẳng với chính quyền Giang Đông.

Việc làm này có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Vì đó là dấu mốc cho thấy Lưu Bị giờ đây đã thoát khỏi sự lệ thuộc với các phe phái và sở hữu địa bàn của riêng mình.

Đánh giá thấp đối thủ Lưu Bị đã khiến Tào Tháo phải trả giá đắt cho quyết định sai lầm của mình. (Ảnh minh họa).

Nếu Tào Tháo trước đó nghe theo lời khuyên ngăn của Giả Hủ, thì có lẽ việc Tôn Ngô liên minh cùng Lưu Bị chưa chắc đã thành.

Lúc bấy giờ, Lưu Bị quả thực đã bị dồn tới bước đường cùng. Nhìn ra khắp thiên hạ, chỉ có Tôn Quyền lúc này mới có thể đối địch cùng Tào Tháo.

Khoảng thời gian trước khi trận Xích Bích diễn ra cũng là lúc Tào Tháo tiến gần nhất tới khát khao nhất thống thiên hạ trong cuộc đời của ông.

Chỉ tiếc rằng, lịch sử vốn không có nếu như. Đại bại trong trận chiến này đã khiến quân Tào tổn thất mấy trăm nghìn tinh binh, trong thời gian ngắn khó có thể khôi phục nguyên khí.

Sau đó, Hàn Toại và Mã Siêu lại nhân cơ hội này chiếm lĩnh Đồng Quan. Vùng phương Bắc thuộc thế lực của Tào Tháo cũng gặp nguy cơ. Trước tình thế ấy, Tào cũng không ngăn cản được Lưu Bị từng bước xâm chiếm Kinh Châu, xuất quân tiến đánh Ích Châu.

Bắt đầu từ lúc này, tính chất cuộc chiến tranh do Tào Tháo phát động đã thay đổi. Trước đó, đây được coi là cuộc chiến thống nhất, nhưng vào thời điểm ấy đã trở thành cuộc chiến tranh đoạt các cứ điểm quân sự trọng yếu, mà cục diện "thiên hạ chia ba" đã khó có thể phá vỡ.

Trận Hán Trung: Do dự trước kẻ thù

Trận Hán Trung là trận chiến tranh giành quyền kiểm soát khu vực Đông Xuyên thời Tam quốc giữa hai thế lực Ngụy vương Tào Tháo và Lưu Bị, đây được coi là một bước ngoặt trọng yếu dưới thời Tam quốc.

Bối cảnh trận Hán Trung là khi Lưu Bị đánh chiếm Tây Xuyên khiến Tào Tháo phải tính đường đối phó. Tào Tháo dự định đánh chiếm Hán Trung (Đông Xuyên) của Trương Lỗ, sau đó xuôi theo sông Hán Thuỷ xuống phía nam đánh Ích châu để trừ Lưu Bị. Năm 215, trong lúc Lưu Bị đang đối đầu với Tôn Quyền ở Giang Lăng thì Tào Tháo tiến vào Hán Trung, Trương Lỗ đầu hàng.

Nhưng khi phân chia xong địa giới hành chính Hán Trung, Tào Tháo lại muốn lui quân về, Tư Mã Ý khuyên Tào Tháo nên nhân đà thắng lợi đánh ngay vào Tây Xuyên khi Lưu Bị vướng Tôn Quyền và chưa thu được nhân tâm đất Thục nhưng Tào Tháo không nghe theo, chỉ để lại Hạ Hầu Uyên, Trương Cáp và Đỗ Tập trấn thủ Đông Xuyên.

Khi đó, nếu Tào Tháo dựa vào ưu thế Hán Trung để mưu đồ Tây Xuyên thì Lưu Bị chưa chắc đã có thể ngăn cản.

Thế nhưng bài học thua đau từ trận Xích Bích đã khiến vị quân chủ họ Tào do dự và bác bỏ đề nghị tiến vào đất Thục từ phía Tư Mã Ý. Huống hồ lúc đó Lưu Bị đã về Kinh Châu, Tôn Quyền bất kỳ lúc nào cũng có thể xâm phạm biên giới.

Ở vào thời điểm ấy, Tào Tháo bấy giờ đã hơn 60 tuổi. Ông đã không còn dám đánh cược với thời thế, lựa chọn phương án an toàn để từ từ mưu đồ.

Tháng 4 năm 218, Lưu Bị giao cho Gia Cát Lượng trấn giữ Thành Đô, tự mình cùng mưu sĩ Pháp Chính khởi 10 vạn quân đi đánh Hán Trung.

Lưu Bị sai Trần Thức đánh chiếm Mã Minh Các, chiếm lấy địa thế cao. Từ Hoảng bèn mang quân ra tập kích Trần Thức. Do thiếu chuẩn bị nên Trần Thức bị đánh bại, phải rút lui. Trương Cáp nhân đó tiến lên đóng đồn ở Quảng Thạch, đối đầu với quân chủ lực của Lưu Bị. Lưu Bị mấy lần phái Hoàng Trung tiến đánh nhưng không thắng được Trương Cáp và bị tổn thất.

Lưu Bị buộc phải sai người về điều động cánh quân của Triệu Vân đang chờ lệnh ở Ích châu đến chi viện. Quân Thục mạnh lên, kéo đến ải Dương Bình. Quân Tào giữ ải yếu nên không giữ nổi. Quân Thục nhanh chóng lấy cửa ải Dương Bình và đóng lại đây.

Tháng 7 năm 218, Tào Tháo đã kết thúc đụng độ phía đông với Tôn Quyền bất phân thắng bại (chia lại địa giới Kinh châu), bèn trở về phía tây. Tào Tháo thấy Lưu Bị khởi đại quân tới quyết chiến. Ông điều Từ Hoảng về trợ chiến cho Trương Liêu để đối phó với Tôn Quyền, điều Hạ Hầu Đôn và Tào Chân đi tây chinh. Tháng 9 năm đó, đại quân Tào Tháo tiến đến Trường An. Ông triệu tập Tào Hồng về Trường An.

Phía Lưu Bị, Gia Cát Lượng cũng từ Thành Đô ra Dương Bình để cùng Pháp Chính bàn đối sách với quân Tào.

Sang đầu năm 219, Lưu Bị thúc quân vượt qua sông Miện Thủy (một nhánh của sông Hán Thủy). Lưu Bị đóng quân hạ trại tại núi Định Quân, Hoàng Trung được lệnh cầm một cánh quân mai phục ở phía sau đỉnh núi này.

Tướng Tào là Hạ Hầu Uyên không biết là mưu kế, mang toàn quân tới đánh doanh trại của Lưu Bị. Trong khi hai bên đang xô xát kịch liệt, đột nhiên Hoàng Trung từ trên cao thúc trống đánh xuống, khí thế rất mạnh vào sườn quân Tào. Quân Tào bị đánh tan nát không còn hàng trận. Hoàng Trung chém được Hạ Hầu Uyên và giết được thứ sử Ích châu của Tào Tháo là Triệu Ngung. Quân Tào tham chiến có 5000 người gần như bị tiêu diệt hoàn toàn.

Ngụy vương Tào Tháo được tin Hạ Hầu Uyên tử trận, đích thân mang đại quân từ Trường An qua hang Tà Cốc vào Xuyên để quyết chiến. Do quân Thục đã đánh chiếm được kho lương ở Thiên Đãng Sơn, lương thực tại chỗ không đủ cung ứng, Tào Tháo phải dùng nhiều nhân sự vào việc vận chuyển lương từ hậu phương, gặp nhiều khó khăn. Lưu Bị nắm được chỗ yếu của Tào Tháo, bèn phái binh đi cướp lương thảo.

Hoàng Trung cầm quân đi cướp lương, có hẹn với Triệu Vân đi cứu ứng. Quá thời gian định ước với nhau và chưa thấy Hoàng Trung trở về, Triệu Vân bèn mang vài chục kị binh đi thám thính, đúng lúc chạm trán với quân Tào. Gặp quân Tào đông đảo nhưng Triệu Vân không sợ hãi, cùng các kị binh phá vỡ vòng vây. Quân Tào khiếp sợ không dám lại gần, Triệu Vân vừa đánh vừa lui. Quân Tào thấy Triệu Vân ít người, ào ào đuổi theo, Triệu Vân cố sức đánh lui nhiều đợt truy kích của quân Tào, ngoảnh lại thấy bộ tướng Trương Trứ còn mắc trong vòng vây, lại đánh vào trong hàng ngũ quân Tào, cứu được Trương Trứ cùng thoát ra, trở về trại.

Trong trại quân Thục, Miêu dương trưởng là Trương Ký thấy quân Tào đánh đến trại, đề nghị đóng chặt cổng lại để thế thủ, nhưng Triệu Vân không nghe theo, đề nghị mở toang cổng trại, lệnh cho quân sĩ im hơi lặng tiếng. Quân Tào đuổi đến nơi, thấy trại quân Thục không cờ không trống, nghi là có phục binh nên rục rịch rút về. Quân Tào vừa quay lưng, Triệu Vân lập tức truyền lệnh, quân Thục nhất loạt bắn tên ra, còn Triệu Vân hạ lệnh thúc trống, tù và ầm ĩ. Quân Tào sợ bị đuổi riết vội xô nhau chạy một mạch tới bờ sông Hán Thủy, giẫm đạp lên nhau, bị rơi xuống sông chết khá nhiều.

Sau trận thắng đó, Lưu Bị giữ thế phòng thủ không ra giao chiến. Qua hơn 1 tháng khiêu chiến không đánh được trận nào, quân Tào mệt mỏi. Lưu Bị lại sai người lọt vào hàng ngũ quân Tào làm nội ứng, phao tin đồn khiến quân Tào chán nản.

Tháng 5 năm 219 bắt đầu vào hè, trời mưa nhiều khiến quân Tào đông đảo càng mệt mỏi vì vận lương. Tướng hướng đạo là Vương Bình bỏ trốn sang đầu hàng Lưu Bị, được Lưu Bị trọng dụng.

Tào Tháo lúc đó tuổi đã cao, sức lực không còn tráng kiện; ông liệu thế không thể thắng được Lưu Bị, đành hạ lệnh lui quân khỏi Hán Trung. Trước khi rút lui, ông nói với các tướng:

“Ta vốn không tin là Lưu Bị có tài cán tới như thế. Nhưng bên cạnh y hiện đã có người tài (chỉ Pháp Chính)”.

Sau khi Hán Trung bị Lưu Bị đoạt mất. Năm 220, Tào Tháo cũng qua đời trong sự nuối tiếc vì đại nghiệp chẳng thành.

Video: Tào Tháo luận về thất bại.

Quốc Tiệp