Nhịp thời gian nguyên sơ
Ngày đó, thế giới công nghiệp còn như một câu chuyện hoang đường nằm ở phía bên kia vạn trùng võng núi. Tiếng mõ trâu chiều bảng lảng theo sương đếm nhịp thời gian, làm mờ đi những giới hạn, cột mốc của bao đời người. Người đất Thuận vẫn thích gọi quê hương mình bằng cái tên ấy hơn là chữ Thuận Châu được định danh trong văn tự.
Qua bao đổi thay, núi vẫn nguyên sơ từng phiến như tấm bia khổng lồ khắc ghi từng nét mưa, nắng. Hình như ở đây mỗi ngọn núi có một khuôn mặt, một tâm sự dù tất cả đều nén lòng mình tôn lên đỉnh Khâu Tú hùng vĩ và ngạo nghễ. Bởi thế, đêm ở đây như cuộc phục sinh của muôn vàn câu chuyện kì bí.
Đêm, ta mới cảm nhận được hết dư vị của đất xưa Mường Muổi. Trời trong và lặng như tờ, khí trời thanh sạch, trăng rừng vằng vặc trên đỉnh núi cao, nương vắng như đồng lõa với dạo chơi phàm trần nào đó của thần tiên.
Trong đêm Mường Muổi, con đường 6 như một phần của huyền thoại đọng lại trong ánh mắt người già. Đường 6 mới đó mà xưa, như dòng sông cạn đẩy đưa năm tháng, đón đợi và tiễn đưa bao mảnh đời. Vết bánh xe tăng quân thù còn hằn một nếp, vết móng ngựa, vết chân chai sạn của người du kích xưa nín thing để dội tiếng súng kíp chát chúa tiêu diệt địch.
Chợ cóc ven đường 6, một trong những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc vùng cao
Trong suy tưởng của tôi là con đường nhỏ và cũ, đầy những vết rạn như lớp da cá sấu. Lòng đường chỉ vừa nhỏ một chiếc xe tải đi qua cũng đủ làm tất cả phải chú ý nhường đường. Những người lính từ chiến trường trở về, ngồi nghỉ bên mương nước xanh trong rửa mặt, ngắm trời xanh và đồng lúa.
Tôi chợt thấy bình yên đến lạ. Cánh cò trắng nổi bật trên xa mờ núi biếc, từng đàn trâu lầm lũi kiếm ăn theo dọc con đường như thể muốn ngược đỉnh Pha Đin lên ăn lúa Mường Thanh trĩu hạt, người mỏi tay không kịp gặt. Đường 6 nơi đây còn vòng qua những lũy tre xanh nơi cụ già người Thái ngồi trên sàn nhà vọng xuống nhờ ngày theo bộ đội Tây Tiến chặn xe tăng địch. Mỗi ngả đường mòn rẽ ra với con đường quốc lộ ấy là một bản nhỏ, một xóm núi nguyên sơ với ánh mắt những cô bé địu em trên lưng như một bí mật.
Từ cái điểm đèo cuối cùng của đất Thuận, quay đầu nhìn lại, con đường chảy về xuôi xa ngái, chợt thấy như đang cách gốc gác đường xuôi biết bao thế kỉ. Bởi thế, có người già nhớ thuở ngồi trong một bên quang gánh được mẹ cha gánh theo lên xứ này vỡ đất, giờ tóc bạc da mồi lại ra lề đường ngóng về đồng bằng mà xúc động. Nay, người vác cuốc, dắt trâu lại dọc theo hai mép đường ấy để rồi mỗi bận lại giật mình quay lại thích thú ngắm một tiếng còi xe ô tô huyên náo.
Cảnh sắc hai bên con đường này luôn gợi một cái gì đó bình yên và hoang dã. Những nếp nhà tranh đơn sơ, nhà ngói cây mít hay nhà mái bằng kiên cố đều lặng lẽ chìm vào giấc ngủ mỗi độ hoàng hôn. Nhà gỗ dọc đường giờ đã hiếm nhưng có một thời là dấu hiệu người xuôi lên cư trú.
Họ là công nhân đường bộ, giáo viên, bộ đội nghỉ hưu không muốn quay về thành phố, không muốn rời xa đất này, bởi có người nhớ nền đất nơi cơ quan cũ từng sơ tán, có người nhớ cái sân trường xưa có nền đắp đất, hai tảng đá giữ chân cột cờ đỏ thắm mỗi sáng đầu tuần... Vách đá tà-luy bên đường là chứng nhân duy nhất còn nhớ những kí ức như thế.
… Và, chợ sôi động
Đường 6 đã đi qua không biết bao nhiêu chợ. Chợ nào cũng mộc mạc từng bó măng, gói nhộng tằm, con gà, quả trứng. Chợ ở đây là chỗ tâm tình, gặp gỡ hơn là kiếm lợi. Ra chợ mua bán để lòng thêm vui chứ mấy ai nghĩ đến kiếm tìm, săn đón. Người ta đi chợ hồn nhiên như đi hội, có người chỉ cần bán đủ tiền mua cái đèn pin, chiếc áo là đã thuận lòng. Nhờ con đường ấy mà họ quen mặt nhau, dẫu chẳng sang giàu cũng nào bận lòng nghĩ ngợi.
Trưa, qua những khúc hai bên vách đá dựng, nắng chờn vờn trên mỏm đá, mát lạnh những khóm lau già hiu hắt. Bỗng vẳng lên một tiếng gà trưa, chợt thấy nao lòng thèm một mái hiên, bát nước chè xanh xua đi cái buồn phiêu linh bụi bặm.
Quả đúng như lời những cụ già đất Sơn La đã nói: Đường 6 như có hồn vậy, có tính, có tình vậy, mỗi khúc gợi một tâm trạng cho lòng người dù đường có sửa, xe có sang. Qua một tỉnh, chòm chèm 300 cây số mà đằng đẵng như vừa nếm trải những khúc quanh của cả một đời người.
Bảo Vy
