Phá hoại cơ cấu nhân lực, phá vỡ nền kinh tế
Mới đây, Văn phòng Chính phủ vừa có công văn gửi bộ Nội vụ, bộ LĐ-TB&XH, bộ GD&ĐT về việc “quản lý Nhà nước về giáo dục nghề nghiệp”. Theo đó, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã có ý kiến về kiến nghị của hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam về việc chuyển vai trò quản lý Nhà nước hệ đào tạo cao đẳng từ bộ LĐ-TB&XH về bộ GD&ĐT. Cụ thể, một mặt chuyển giao các bộ Nội vụ, bộ LĐ-TB&XH, bộ GD&ĐT nghiên cứu; mặt khác, giao Bộ trưởng bộ Nội vụ thừa lệnh của Thủ tướng trả lời hiệp hội bằng văn bản.
Trước đó, ngày 17/3/2021, hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã có văn bản kiến nghị gửi đến các cấp lãnh đạo Đảng và Nhà nước đề xuất chuyển vai trò quản lý Nhà nước hệ đào tạo cao đẳng từ bộ LĐ-TB&XH về bộ GD&ĐT. Hiệp hội đã chỉ ra những bất cập, hạn chế và khó khăn khi chuyển trường cao đẳng về cho bộ LĐ-TB&XH quản lý; đồng thời, kiến nghị Quốc hội sớm điều chỉnh các luật về giáo dục theo định hướng đưa trình độ cao đẳng về trở lại bậc giáo dục đại học; đổi tên luật Giáo dục nghề nghiệp thành luật Giáo dục nghề với các trình độ sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao cấp nghề.
Trao đổi về kiến nghị trên, TS. Lê Viết Khuyến (Phó Chủ tịch hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam) chỉ rõ một số bất cập: “Cái sai “chết người” là dưới sự quản lý Nhà nước của tổng cục Dạy nghề (bộ LĐ-TB&XH), họ đã biến các trường cao đẳng chuyên nghiệp, vốn đào tạo kỹ thuật viên/cán sự, thành bắt buộc như đào tạo thợ; lấy cung cách đào tạo thợ để áp cho đào tạo kỹ thuật viên/cán sự...
Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã có văn bản kiến nghị chuyển vai trò quản lý Nhà nước hệ đào tạo cao đẳng từ bộ LĐ-TB&XH về bộ GD&ĐT.
Điều đó dẫn đến làm méo mó cơ cấu nguồn nhân lực. Cơ cấu nguồn nhân lực ít nhất phải có 3 loại: người lao động trực tiếp (thợ, nhân viên), người ở vị trí trung gian (kỹ thuật viên, cán sự) hay bậc cao hơn (trong kỹ thuật là các kỹ sư hay các chuyên viên). Nhưng họ đã biến thành chỉ còn có 2 bậc, chỉ còn thợ và kỹ sư/chuyên viên, mất bậc trung gian kỹ thuật viên.
Phá hoại cơ cấu nhân lực ảnh hưởng rất lớn đến tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước vì cơ cấu nhân lực không thể đáp ứng. Tác hại lớn nhất cũng chính là phá vỡ nền kinh tế”.
Bên cạnh đó, TS. Lê Viết Khuyến cũng chỉ ra, việc đưa học sinh tốt nghiệp THCS lên đào tạo từ 3-3,5 năm, rồi cấp một loạt bằng cấp, tạo ra nguồn nhân lực “dởm”. “Người ta lý giải, cao đẳng không phải thuộc giáo dục đại học. Trong khi, toàn thế giới xếp cao đẳng thuộc trình độ giáo dục đại học, bây giờ lại làm méo mó đi, rút ngắn thời gian, cô gọn chương trình... Sở dĩ, các trường cao đẳng vốn thuộc giáo dục đại học nhưng bên tổng cục Dạy nghề hay cả bộ LĐ-TB&XH chưa từng quản lý Nhà nước về giáo dục đại học, mà bây giờ lại nắm quản lý cao đẳng, nên phải biến hóa đi cho nó không phải là giáo dục đại học nữa.
Theo TS. Lê Viết Khuyến, hiệp hội kiến nghị trả lại hệ cao đẳng cho bộ GD&ĐT quản lý là theo đúng thông lệ chung, để quay trở lại đúng quỹ đạo.
Vừa rồi, các trường cao đẳng với hàng loạt giảng viên có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ, sau khi bị thanh tra, lập biên bản không đạt tiêu chuẩn bậc thợ, đòi hỏi phải có chứng chỉ thực hành thì mới được công nhận là giảng viên. Ai đời lại có đòi hỏi “quái gở” như vậy? Có hai loại giảng viên, giảng viên thực hành thì đòi hỏi tay nghề còn giảng viên dạy các môn cơ sở, lý thuyết mà đòi hỏi chứng chỉ nghề như giảng viên thực hành là chuyện nực cười vô cùng!
Thời gian qua chứng tỏ bộ LĐ-TB&XH không đủ năng lực để quản lý Nhà nước bậc cao đẳng, làm méo mó, làm sai đi những gì vốn có. Chính vì vậy, hiệp hội mới kiến nghị trả lại hệ cao đẳng cho bộ GD&ĐT quản lý, theo đúng thông lệ chung, để quay trở lại đúng quỹ đạo. Nếu vẫn để bên bộ LĐ-TB&XH quản lý, thì sẽ biến các trường cao đẳng thành dạng thấp hơn cao đẳng, không đạt chuẩn cao đẳng” - ông phân tích.
Tồn tại nhiều vấn đề khi tiếp tục để bộ LĐ-TB&XH quản lý
Theo TS. Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng vụ Giáo dục chuyên nghiệp (bộ GD&ĐT), thực tế trên thế giới, không chỉ hệ cao đẳng mà đối với giáo dục nghề nghiệp đều nên thuộc bộ GD&ĐT. Đối với đào tạo nghề, đào tạo kỹ năng ngắn hạn hoặc đào tạo lại tại doanh nghiệp thì nên để cho bộ LĐ-TB&XH quản lý.
TS. Hoàng Ngọc Vinh cũng chỉ ra 6 vướng mắc cơ bản nếu tiếp tục để bộ LĐ-TB&XH quản lý hệ cao đẳng như hiện nay: “Thứ nhất, về quy hoạch, có thể nói là không thực hiện được. Thứ hai, hiệu quả không cao do trùng lắp nguồn lực, chồng chéo trong đầu tư dạy nghề. Quy hoạch phải mang tính hệ thống và tổng thể, nếu để như hiện nay, sẽ rất khó đảm bảo. Hiện nay, đầu vào tuyển sinh có 3 dòng chảy, rất khó dự báo, khó quy hoạch, bởi giáo dục phổ thông và giáo dục đại học với giáo dục nghề nghiệp thuộc 2 Bộ khác nhau. Không chủ động được đầu vào thì các trường cũng rất khó trong việc phân bổ nguồn lực, thành lập trường hay sáp nhập, giải thể cũng gặp nhiều vướng mắc.
Thứ ba, luật pháp có thể những khoảng trống hoặc bị trùng lắp, gây ra khó khăn cho các cơ sở giáo dục đào tạo.
Thứ tư, phương diện phân luồng liên thông hay hợp tác dạy văn hóa trong nhà trường cũng đang vướng mắc, do khung pháp lý khác nhau.
Bên cạnh đó, giáo dục nghề nghiệp hiện nay do bộ LĐ-TB&XH quản lý không phù hợp ở chỗ, khi thực hiện phân cấp quản lý Nhà nước trong giáo dục nghề nghiệp, sẽ có câu chuyện địa phương được giao quyền quản lý, nhưng thực chất, các sở LĐ-TB&XH không phải cơ sở truyền thống làm về giáo dục. Thành ra, họ gặp những khó khăn nhất định về chuyện quản lý Nhà nước trên địa bàn, khi không hiểu mà quản lý thì một là gây ách tắc, hai là không quản lý được, không có kiến thức thì không kiểm tra, không chỉ đạo được. Trong khi đó, tại 63 tỉnh thành, các “ông thầy” (sở GD&ĐT) có truyền thống giáo dục từ xưa, có thể không quen giáo dục nghề nghiệp, nhưng nhắc đến giáo dục là đã có kinh nghiệm.
Cuối cùng, chất lượng, sự cân đối trình độ nhân lực và trách nhiệm giải trình hiện nay không rõ ràng. Chẳng hạn, khi Quốc hội hỏi đến mất cân đối nhân lực thì bộ GD&ĐT hay bộ LĐ-TB&XH chịu trách nhiệm? Nói quy trách nhiệm người đứng đầu nhưng Bộ trưởng nào mới là người chịu trách nhiệm?”.
Theo TS. Hoàng Ngọc Vinh, thực tế trên thế giới, không chỉ hệ cao đẳng mà đối với giáo dục nghề nghiệp đều nên thuộc bộ GD&ĐT.
“Trước bối cảnh đòi hỏi đổi mới và nâng tầm trình độ nhân lực của người Việt Nam, nên có những bước đi mạnh dạn hơn, thống nhất quản lý Nhà nước, không phải chỉ về giáo dục nghề nghiệp, mà giáo dục và đào tạo phải gắn với nhau” - nguyên Vụ trưởng vụ Giáo dục chuyên nghiệp nhấn mạnh.
Trao đổi với PV Người Đưa Tin Pháp luật, PGS.TS Hoàng Dương Hùng (Hiệu trưởng trường đại học Quảng Bình) cũng bày tỏ: “Theo quan điểm của tôi, giáo dục đào tạo tất cả các bậc là phải đưa về bộ GD&ĐT quản lý. Bởi vì học là học suốt đời, do đó, phải có con đường rõ ràng cho học sinh, sinh viên, học viên. Nếu liên thông được thì hệ thống chương trình đào tạo của các bậc học là phải có sự thống nhất ngay từ đầu.
Còn bây giờ để một phần là bộ GD&ĐT, một phần là bộ LĐ-TB&XH, sau đó, có thể liên thông để học thêm nữa thì vấn đề này rất khó phối hợp và làm cản trở quá trình học tập của người học cũng như làm hệ thống giáo dục của chúng ta không thống nhất”.
Thủy Tiên
