Đạm Hà Bắc dự kiến lỗ lũy kế ngấp nghé vốn điều lệ vào cuối năm nay.
Bức tranh ảm đạm
Ngày 26/7, 272,2 triệu cổ phiếu DHB, tương đương 2.272 tỷ đồng vốn điều lệ của CTCP Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc chính thức được niêm yết trên sàn UPCoM. Đạm Hà Bắc lên sàn trong bối cảnh công ty mẹ - Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) đang gặp nhiều bê bối, vay nợ, thua lỗ nặng nề, lãnh đạo bị đề nghị kiểm điểm, kỷ luật.
Đạm Hà Bắc được ví như anh cả của ngành sản xuất phân bón trong nước, với tiền thân là nhà máy Phân đạm Hà Bắc được xây dựng từ những năm đầu thập niên 60 của thế kỷ trước.
Cuối năm 2015, doanh nghiệp được tiến hành cổ phần hóa và chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Dù Vinachem muốn thoái 94,78 triệu cổ phần, tương đương 34,8% vốn góp trong DHB, tuy nhiên cuối cùng chỉ bán được 3,37 triệu cổ phiếu (1,23%), với giá trúng bình quân 10.002 đồng, cao hơn 2 đồng so với mệnh giá.
Kể từ khi lên “sàn” UPCoM cuối tháng trước, vẫn chưa có một cổ phiếu DHB nào được khớp lệnh, dù cho giá khởi điểm chỉ là 6.800 đồng, thấp hơn khá nhiều mệnh giá. Những diễn biến này phần nào cho thấy bức tranh ảm đạm của thương hiệu có lịch sử hơn nửa thế kỷ.
Quý I/2017, DHB báo lỗ sau thuế 218 tỷ đồng (cùng kỳ 2016 lỗ 189 tỷ đồng), đẩy lỗ lũy kế lên 1.934 tỷ đồng, “ăn mòn” 70% vốn điều lệ của doanh nghiệp. Giá trị sổ sách của mỗi cổ phần giảm chỉ còn 2.900 đồng. Nợ ngắn hạn (1.450 tỷ đồng) vượt xa tài sản ngắn hạn (620 tỷ đồng). Vay nợ tài chính lên mức 8.000 tỷ đồng, chiếm phần lớn tổng nguồn vốn của DHB (9.680 tỷ đồng).
Những vấn đề này đã được hãng kiểm toán AASC cảnh báo trong báo cáo tài chính 2016 với lo ngại về khả năng thanh khoản và hoạt động liên tục của DHB.
Giải thích cho những kết quả yếu kém này, DHB cho rằng giá than (nguyên liệu đầu vào chính) tăng mạnh khiến công ty chịu áp lực lớn trước các đối thủ sản xuất đạm từ khí như Đạm Phú Mỹ, Đạm Cà Mau. Trong khi đó, giá khí giảm theo giá dầu tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thành viên của Tập đoàn Dầu khí (PVN) hạ giá thành để cạnh tranh.
Giá Ure bình quân năm 2016 đã rơi xuống sát ngưỡng 6.100 đồng/kg, thấp hơn 20% so với năm 2015. Theo số liệu từ Đạm Hà Bắc, năm 2015 than cám 4a mua từ Tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam (TKV) tăng giá 30% so với mức năm 2009, ở mức 1,86 triệu đồng một tấn (tương đương 83 USD), khiến công ty phát sinh thêm chi phí khoảng 620 tỷ đồng.
Ngoài ra còn một số nguyên nhân về mặt chính sách như Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2014 mới ra đời quy định mặt hàng phân bón không thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng khiến cho nguyên vật liệu và chi phí đầu vào để sản xuất sản phẩm Ure của Đạm Hà Bắc sẽ không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào. Toàn bộ chi phí này phải tính vào giá vốn bán sản phẩm, làm giá thành bị đội lên; hay việc Ngân hàng Nhà nước từ cuối năm 2015 thực hiện điều chỉnh tăng tỷ giá là 2% và nới biên độ tăng thêm 3% cũng làm gia tăng chi phí của DHB do lượng lớn nguyên liệu đến từ nhập khẩu.
Mắc kẹt với “giấc mơ” 10.000 tỷ
Thực ra, Đạm Hà Bắc hoạt động khá hiệu quả từ năm 2014 trở về trước, với lợi nhuận hàng trăm tỷ đồng mỗi năm. Như năm 2011 lãi 460 tỷ đồng, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ lên tới 54%, hay năm 2012 lãi 375 tỷ đồng, năm 2013 (220 tỷ đồng), năm 2014 (106 tỷ đồng).
Tuy nhiên kết quả kinh doanh của DHB bắt đầu lao dốc kể từ khi dự án mở rộng nhà máy Đạm Hà Bắc hoàn thành từ năm 2015. Trước đó, tập đoàn mẹ Vinachem năm 2008 có chủ trương thực hiện dự án cải tạo, mở rộng nhà máy Đạm Hà Bắc với tổng mức đầu tư 568 triệu USD nhằm nâng công suất lên 500.000 tấn Ure/ năm, trong đó xây dựng một dây chuyền mới với công suất 320.000 tấn và cải tạo dây chuyền hiện có công suất 180.000 tấn sử dụng than cám thay vì than cục như trước.
Vinachem kỳ vọng sẽ biến Đạm Hà Bắc trở thành một “thế lực” trong ngành sản xuất phân bón nội địa. Dự án được được nghiệm thu và đưa vào vận hành vào cuối năm 2015 với tổng giá trị quyết toán 10.016 tỷ đồng.
Tuy vậy, chi phí khấu hao và lãi vay lớn, cùng với việc phải hạ giá bán để cạnh tranh đã biến DHB từ một doanh nghiệp hoạt động hiệu quả nhanh chóng rơi vào tình trạng thua lỗ. Ngay trong năm đầu tiên vận hành (2015), Đạm Hà Bắc lỗ sau thuế 680 tỷ đồng, chủ yếu bởi chi phí lãi vay lên tới 448 tỷ đồng.
Năm 2016, chi phí lãi và khấu hao tiếp tục tăng mạnh khiến DHB lỗ kỷ lục 1.041 tỷ đồng và kế hoạch lỗ tiếp 850 tỷ đồng trong năm 2017, nâng lỗ lũy kế dự kiến đến cuối năm nay lên gần 2.600 tỷ đồng, ngấp nghé vốn điều lệ.
Một diễn biến đáng lo ngại khác là mặc dù đã đổ hơn 10.000 tỷ đồng để nâng công suất, song doanh thu của DHB vẫn chưa được cải thiện đáng kể, lần lượt chỉ đạt hơn 2.010 tỷ đồng năm 2015 và 2.157 tỷ đồng năm 2016, so với năm 2010 (2.010 tỷ đồng), đặt ra dấu hỏi về tính hiệu quả của dự án.
Nghi Điền
