Có vụ án đã phải tuyên vô tội đối với bị cáo... điều này ít nhiều gây mất niềm tin trong dư luận quần chúng. Theo một số chuyên gia pháp luật, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự việc này liên quan đến những thiếu sót của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc thu thập chứng cứ, giám định pháp y...
Chỉ quan tâm đến chứng cứ buộc tội
Theo tìm hiểu của PV báo Nguoiduatin.vn, trên thực tế có nhiều vụ án khi đưa ra xét xử tại phiên tòa bị cáo luôn chối tội, hoặc thay đổi lời khai khiến cho công tác xét xử gặp khó khăn. Liên quan đến việc bị can, bị cáo thay đổi lời khai trong quá trình tố tụng, nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng trên, nhưng nguyên nhân chính là do những người tiến hành tố tụng, thuộc các cơ quan tiến hành tố tụng làm không đúng, không đủ quy trình của luật tố tụng dẫn đến nhiều vụ án phải xét xử nhiều lần vẫn chưa đưa ra được mức án thống nhất.
Dư luận cho rằng, vụ án vườn mít liên quan đến nghi phạm Lê Bá Mai ở Bình Phước có lẽ là một trong vụ án minh chứng về những thiếu sót của các cơ quan tiến hành tố tụng. Nhiều câu hỏi được đặt ra. Có hay không việc mớm cung, dụ cung, ép cung, bởi lẽ đã qua hai cấp xét xử, xét xử lại với kết luận: Hai lần bị cáo bị tuyên án tử hình, một lần chung thân và một lần được tuyên vô tội, thậm chí cho đến thời điểm này, các cấp xét xử vẫn chưa đưa ra được kết luận cuối cùng, lý do vì sao?
Ông Nguyễn Quốc Hội, Chánh văn phòng TAND TP. Hà Nội.
Ông Nguyễn Quốc Hội, chánh văn phòng TAND, TP. Hà Nội cho rằng, trên thực tế, bị can, bị cáo luôn chối tội nhằm che đậy hành vi phạm tội của mình hoặc đổ lỗi cho người khác, điều này ít nhiều đã ảnh hưởng đến tâm lý của một số điều tra viên. Thứ hai, những người tiến hành tố tụng thuộc các cơ quan tiến hành tố tụng làm không đúng quy trình tố tụng, không thực hiện đầy đủ các bước, cũng như quyền và nghĩa vụ trong tố tụng.
Mặt khác, do tiến độ công việc đòi hỏi về mặt thời gian nên họ đã bỏ qua một số giai đoạn tố tụng. "Tôi lấy ví dụ: Vấn đề khởi tố, bắt tạm giam, khám nghiệm, giám định, lấy lời khai đối với các bị can, bị cáo... đôi lúc thiên về các chứng cứ buộc tội, ít quan tâm đến chứng cứ gỡ tội. Do đó trong vấn đề thu thập chứng cứ, đánh giá chứng cứ chưa đầy đủ dẫn đến làm oan người vô tội, bỏ lọt tội phạm", ông Hội nhận định.
"Cán bộ bắt khai như vậy, nếu không sẽ bắt đứng nắng"....
Trên thực tế đã có những vụ án do mớm cung, dụ cung, ép cung dẫn đến làm oan người vô tội và bỏ lọt tội phạm. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do những người tiến hành tố tụng ít quan tâm tới chứng cứ gỡ tội. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quốc Hội vụ án dưới đây chỉ là trường hợp cá biệt.
Sự việc xảy ra đã hơn 20 năm nhưng đối với ông Vũ Việt Hùng (hiện là Phó vụ trưởng vụ 1A- VKSNDTC) có lẽ đó là một trong những vụ án để đời. Bởi trong vụ án đó, chính ông là người đã tìm ra được mấu chốt của vụ án, nêu lên được mặt trái trong công tác điều tra như mớm cung, ép cung, dụ cung. Đặc biệt trong vụ án này, ông quan tâm nhiều đến các chứng cứ, một trong những yếu tố quan trọng để các cơ quan điều tra kết luận một người có tội hay không có tội nhằm không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.
Trở lại vụ án cách đây hơn 20 năm. Năm 1989, bị can Đinh Hùng, (SN 1961, ở thành phố Cam Ranh) bị công an tỉnh Thuận Hải (nay là tỉnh Ninh Thuận) khởi tố về tội giết người, bắt tạm giam. Sau khi điều tra, hoàn tất hồ sơ, công an tỉnh đã chuyển hồ sơ sang VKSND tỉnh Thuận Hải lập cáo trạng truy tố bị can Đinh Hùng về tội giết người. Do nhận thấy chứng cứ còn yếu nên VKSND tỉnh Thuận Hải đã gửi hồ sơ lên VKSND tối cao, đề nghị cho ý kiến về mặt chứng cứ.
Và vụ án kinh điển
Ông Việt Hùng kể lại: "Được lãnh đạo phân công, trong quá trình nghiên cứu hồ sơ tôi nhận thấy, từ đầu đến cuối bị can Đinh Hùng đều nhận tội. Tuy nhiên, những lời khai, nhận tội của bị can khác với thực tế trong hồ sơ. Bị can khai dùng cán leng (tức cán cuốc) đập vào gáy làm ông Ch. ngã xuống ruộng, ở đoạn cuối hồ sơ lại ghi có nhân chứng nói: Đi qua thửa ruộng của ông Ch. thấy ông Ch. ôm bụng quằn quại, mọi người đưa ông về đến nhà, lúc đó ông mới tử vong. Cơ quan pháp y tỉnh Thuận Hải kết luận lý do ông Ch. tử vong là do gẫy đốt sống cổ 6-7.
Là người từng được học qua võ thuật, tôi nhận ngay thấy điểm vô lý trong hồ sơ. Nếu gãy đốt sống cổ 6 - 7 thì nạn nhân sẽ chết ngay tại chỗ, không thể ôm bụng quằn quại được. Lúc đó tôi đặt ra câu hỏi: Vậy ông Ch. chết vì nguyên nhân gì? Vì ngoài kết luận ông Ch. chết vì gãy đốt sống cổ, tôi không thấy trong hồ sơ ghi thêm bất cứ tình tiết nào, nguyên nhân nào liên quan đến cái chết. Mặc dù nạn nhân đã được chôn cất cách thời điểm đó là 1 năm 6 tháng, nhưng với lương tâm và trách nhiệm, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm, tôi quyết định đề xuất với lãnh đạo cho khai quật tử thi. Đề xuất này của tôi được lãnh đạo chấp thuận.
Ông Hùng cho hay: "Khi tôi yêu cầu cầm hộp sọ của ông Ch. lên thấy các đốt sống còn nguyên vẹn, tôi cho chụp ảnh ở các tư thế. Đến đây tôi cảm thấy vô cùng nhẹ nhõm vì những phán đoán của mình đã chính xác, đốt sống cổ 6- 7 của nạn nhân không bị gãy. Sau đó tôi báo cáo với lãnh đạo: Không đủ căn cứ truy tố bị can Đinh Hùng về tội giết người đồng thời ra quyết định đình chỉ điều tra vụ án, yêu cầu công an tỉnh Thuận Hải trả tự do cho bị can.
Cùng với việc báo cáo lãnh đạo, tôi đến trại tạm giam của công an tỉnh Thuận Hải gặp bị can Đinh Hùng và hỏi: Tại sao anh lại khai lấy cán cuốc đập vào sau gáy của ông Ch.? Đinh Hùng đáp: "Cán bộ bắt khai như vậy, nếu không sẽ bắt đứng nắng"....
Tôi tiếp tục tìm gặp nhóm pháp y làm nhiệm vụ khám nghiệm tử thi khi ông Ch. vừa chết, một cán bộ pháp y trả lời: "Thú thực với anh, sau khi khiêng xác ông Ch. lên bàn để giải phẫu, tự dưng cái đầu của ông ta nghẹo xuống, mềm oặt nên chúng tôi đoán là gãy đốt sống cổ. Sau đó chỉ rạch một đường sau gáy và kết luận luôn: Gãy đốt sống cổ 6-7. Mặt khác do thời tiết quá nóng nực, phía trên chỉ có tấm liếp che, mặc dù có khẩu trang, nhưng mùi hôi bốc lên, anh em không chịu được nên làm sao cho... nhanh nhất...".
Ông Hùng cho biết thêm: "Sau khi yêu cầu VKSND tỉnh Thuận Hải ra quyết định thả tự do cho bị can Đinh Hùng, đồng thời tôi kiến nghị lãnh đạo tỉnh Thuận Hải kỷ luật nghiêm khắc đối với toàn bộ ê kíp pháp y. Đặc biệt là người đứng đầu".
Từ những vụ việc cụ thể trên, ông Vũ Việt Hùng đã đưa ra bài học đắt giá: Trong các vụ án nói chung và vụ khám nghiệm tử thi nói riêng, kiểm sát viên luôn luôn phải là người giám sát các cơ quan tiến hành tố tụng, quan trọng hơn là phải tìm ra được những nguyên nhân, mâu thuẫn của vụ án để từ đó đi đến kết luận thật chính xác.
Lương Liễu
