Từ những bất hợp lý trên, phát sinh tình trạng người dân và phương tiện né trạm thu phí, đi vào đường ngang ngõ tắt gây hư hại hệ thống giao thông địa phương, gây nguy cơ mất an toàn giao thông. Bên cạnh đó, việc xác định phương án, doanh thu tài chính thiếu chính xác đã gây ra gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí quá dài.
Thanh tra Chính phủ cũng kết luận, trong quá trình triển khai bộ GTVT đã thực hiện không đầy đủ quy trình xây dựng và công bố danh mục dự án kêu gọi đầu tư theo quy định.
Cụ thể, trong hơn 70 dự án đầu tư theo hình thức BOT và BT tại bộ GTVT đều không lựa chọn được nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu, 100% đều là chỉ định thầu với lý do chỉ có một nhà đầu tư tham gia hoặc do tính cấp bách của dự án nhưng không có quy trình, thủ tục đánh giá hay xác định thế nào là cấp bách.
Mặc dù vậy, một số nhà đầu tư được lựa chọn có năng lực hạn chế, không đáp ứng yêu cầu của dự án. Theo đó, 3/4 công ty trong liên danh nhà đầu tư được lựa chọn để thực hiện dự án hầm đường bộ Phước Tượng - hầm Phú Gia đã không góp được vốn theo cam kết phải rút khỏi liên danh và xin giảm tối đa tỷ lệ vốn góp. Liên danh phải mời gọi nhà đầu tư thay thế dẫn đến chậm tiến độ dự án.
Ảnh minh họa/nguồn ảnh:báo Giao thông
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra rằng, tổng vốn đầu tư xác định cho hợp đồng dự án trên cơ sở tổng mức đầu tư. Tuy nhiên, kết quả kiểm tra tổng mức đầu tư có nhiều sai lệch nên vốn đầu tư xác định cho hợp đồng dự án không chính xác. Tại 7 dự án được thanh tra đã phát hiện các nhà đầu tư phê duyệt sai tăng về đơn giá định mức, chế độ tiền lương, phụ cấp hoặc các yếu tố phát sinh không đúng thực tế với số tiền trên 316 tỉ đồng.
Thanh tra Chính phủ cũng kết luận, phần lớn các dự án theo hình thức BOT là cải tạo tuyến đường cũ nên càng tăng tình trạng dồn tích phương tiện ở những khu vực vốn đã đông đúc không hướng tới việc mở rộng mạng lưới giao thông và phân làn hợp lý. Điển hình là các dự án BOT: Hòa Lạc - Hòa Bình, Hòa Lạc - Xuân Mai, Thái Nguyên - Chợ Mới, Pháp Vân - Cầu Giẽ.
Theo kết luận, bộ GTVT khi phê duyệt các dự án đã ghép việc cải tạo với đầu tư xây dựng đường mới thành 1 dự án rồi đặt 2 trạm thu phí tại 2 nơi không hợp lý. Theo quy hoạch phát triển giao thông đã được phê duyệt, tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) có chiều dài 28 km nhưng quyết định đầu tư BOT Thái Nguyên - Chợ Mới đã phê duyệt lên tới 40,7 km bao gồm cả việc nâng cấp cải tạo từ Km 93 đến Km 100 thuộc QL3 cũ. Theo quy định, việc cải tạo đường cũ này phải thực hiện bằng nguồn Quỹ bảo trì đường bộ. Bộ GTVT phê duyệt ghép vào là không đúng quy định.
Thêm vào đó, với quyết định ghép việc cải tạo đường cũ và đầu tư đường mới dẫn đến việc đặt trạm thu phí 2 nơi là không hợp lý. Do khi đưa vào khai thác, việc thu tăng mức phí đối với người sử dụng dịch vụ trên tuyến QL.3 để bù đắp vào vốn đầu tư dự án Thái Nguyên - Chợ Mới, trong khi họ không sử dụng dịch vụ trên tuyến này là sai nguyên tắc xác định giá, phí hàng hóa, dịch vụ và các khoản thu.
Với việc xác định lưu lượng xe chỉ diễn ra trong thời gian rất ngắn nhưng lấy căn cứ áp dụng để thu phí cho cả thời kỳ khai thác rất dài, giá thu phí cao, điều chỉnh không hợp lý, có dự án chưa hoàn thành nhưng giá thu phí đã tương đương dự án đầu tư mới như BOT Pháp Vân – Cầu Giẽ, trạm thu phí đặt ngoài vùng dự án như BOT đèo Phước Tượng – hầm Phú Gia…
Thanh tra Chính phủ đề nghị, bộ GTVT chịu trách nhiệm chung, toàn diện đối với những nội dung theo quy định thuộc về cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong đó là việc quyết định đầu tư dự án, phương án thu phí bất hợp lý, phê duyệt tổng mức đầu tư sai lệch, lựa chọn nhà đầu tư, ký kết hợp đồng thiếu chặt chẽ.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính chịu trách nhiệm liên quan đến việc thu phí chưa hợp lý, thỏa thuận việc đặt trạm thu phí chưa đảm bảo nguyên tắc.
Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng yêu cầu 2 bộ này phải kiểm điểm và xử lý trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân có liên quan.
Thiên Di
