Văn hóa doanh nghiệp trong hệ giá trị văn hóa quốc gia - [Bài 3] Doanh nghiệp tiên phong và Nhà nước đồng hành

Trong quá trình Đổi mới và hội nhập quốc tế, quan điểm của Đảng và Nhà nước về xây dựng văn hoá doanh nghiệp, doanh nhân và kinh doanh ngày càng được bổ sung, hoàn thiện.

Hội nghị Trung ương 4 khóa VII (năm 1993) xác định: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, một động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời là một mục tiêu của chủ nghĩa xã hội”. Đến Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII, văn hóa được xem “là kết quả của kinh tế đồng thời là động lực của phát triển kinh tế”. Quan điểm này đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình phát triển, hoàn thiện lý luận về văn hóa của Đảng.

Tiếp đó, Nghị quyết Đại hội XI của Đảng không chỉ nhấn mạnh “tính văn hóa” trong hoạt động kinh tế, mà còn yêu cầu phát triển văn hóa về chiều sâu, thiết thực, hiệu quả trong mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh khi đưa ra nhiệm vụ “xây dựng nếp sống văn hóa” trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp. 

Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI có sự phát triển mạnh mẽ lý luận về văn hóa của Đảng trên nhiều phương diện, trong đó có quan hệ giữa văn hóa với kinh tế: “Thường xuyên quan tâm xây dựng văn hóa trong kinh tế... Xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân với ý thức tôn trọng pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh, vì sự phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc”.

Tiếp nối quan điểm trên, Đại hội XII của Đảng xác định: “Xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân với ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật, giữ chữ tín, cạnh tranh lành mạnh vì sự phát triển bền vững của đất nước, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Tại Đại hội XIII, một lần nữa Đảng ta nhấn mạnh nhiệm vụ “xây dựng văn hoá doanh nghiệp, doanh nhân và kinh doanh”. Đảng cũng xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII là: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy giá trị văn hoá, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế”. Theo đó, xây dựng văn hóa kinh doanh Việt Nam là một trong những nội dung, giải pháp quan trọng để hiện thực hóa nhiệm vụ trọng tâm đó.

Đây cũng biện pháp hiện thực hóa 6 nhiệm vụ trọng tâm được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021: “Xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập với những giá trị chuẩn mực phù hợp”, “Xây dựng môi trường văn hoá số phù hợp với nền kinh tế số, xã hội số và công dân số, làm cho văn hoá thích nghi, điều tiết sự phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”.

Theo định hướng này, chỉ rõ cần phải tiếp tục đưa văn hóa thấm sâu vào trong mọi hoạt động kinh tế, sản xuất, kinh doanh. Các hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, doanh nhân không đi ngược các giá trị chân - thiện - mỹ của văn hóa dân tộc.

Cụ thể hóa quan điểm của Đảng về vị trí, vai trò quan trọng của văn hóa doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1846/QĐ-TTg, theo đó lấy ngày 10 tháng 11 hàng năm làm Ngày Văn hóa Doanh nghiệp Việt Nam và chính thúc phát động Cuộc vận động Xây dựng văn hóa doanh nghiệp Việt Nam.

Sự tích cực, chủ động của các doanh nghiệp

Nhấn mạnh để hình thành văn hóa doanh nghiệp trước hết cần sự chủ động, tích cực từ chính doanh nghiệp, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp cho rằng bản thân các doanh nghiệp trước hết phải nhận thức được đầy đủ, sâu sắc vai trò, tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp đối với sự phát triển bền vững. Các doanh nghiệp phải đầu tư thực sự vào xây dựng văn hóa doanh nghiệp, từng bước hiện thực hóa trong thực tiễn hoạt động; trong đó cần tập trung xây dựng 5 thành tố:

Một là văn hóa người đứng đầu doanh nghiệp. Đây là thành tố quan trọng nhất quyết định đến thành bại của doanh nghiệp và các giá trị của văn hóa doanh nghiệp. “Một người có đạo đức bao giờ cũng tỏa ra bên ngoài bằng văn hóa. Vì thế có thể nói, văn hóa là tinh hoa của đạo đức. Một người đứng đầu doanh nghiệp có văn hóa sẽ tạo dựng một doanh nghiệp có văn hóa.

Hai là văn hóa ứng xử của con người trong nội bộ doanh nghiệp và xã hội. Theo ông Lê Doãn Hợp, văn hóa của một con người có 3 cấp bậc, bắt đầu tư văn hóa ứng xử. Người có văn hóa ứng xử tốt là người xuất hiện ở đâu cũng làm cho mọi người cảm thấy tin yêu và dễ chịu. Tiếp đó là văn hóa trí tuệ. Người có văn hóa trí tuệ là người khi mới gặp thì ngại, nói chuyện thì khoái, chia tay mong muốn ngày gặp lại. Trong tình hình hiện nay không thể không nói đến văn hóa vật chất. Một người có văn hóa vật chất là luôn sống bằng thành quả lao động chân chính của mình.

Ba là việc xây dựng các quy chế quản lý nội bộ trên tinh thần khoa học, kỷ cương và tình nghĩa. Trong đó, bao gồm quản lý nhân sự, quản lý tài chính, quản lý tài sản và cơ chế phân phối lợi ích dựa trên thành quả và năng suất lao động của từng cá nhân. “Kinh tế là công bằng chứ không phải cào bằng. Sức khỏe, nhận thức, trình độ, quyết tâm và thành quả lao động khác nhau thì hưởng thụ phải khác nhau. Lợi ích chân chính sẽ tạo ta động lực thúc đẩy xã hội phát triển lành mạnh”, ông Hợp nói.

Bốn là việc thực thi trách nhiệm với Nhà nước, xã hội và người tiêu dùng. Đối với Nhà nước, doanh nghiệp phải chấp hành nghiêm pháp chế, nộp thuế đúng và đủ, doanh thu đến đâu phải nộp ngân sách đúng đến đó. Đối với xã hội, doanh nghiệp tích cực tham gia công tác từ thiện, nhân đạo, bảo vệ môi trường. Đối với khách hàng, doanh nghiệp phải cung cấp các sản phẩm và dịch vụ bảo đảm chất lượng tốt và giá thành hợp lý.

Năm là ứng dụng các thành quả của khoa học công nghệ và chuyển đổi số để quản lý doanh nghiệp minh bạch nhất, trong sáng nhất, chuẩn mực nhất, thúc đẩy cả xã hội phát triển nhanh, bền vững và lành mạnh.

Nền tảng văn hóa và mục tiêu đề cao giá trị con người

Ở một góc độ khác, ThS. Nguyễn Khắc Hiếu - Học viện Chính trị khu vực II, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã khẳng định: “Phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm, xây dựng đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần, bảo đảm quốc phòng an ninh là trọng yếu, thường xuyên”.

Vì vậy, mỗi doanh nghiệp cần xây dựng văn hóa cho doanh nghiệp mình trên nền nhận thức và hiểu biết chung về văn hóa. Văn hóa doanh nghiệp không chỉ là xây dựng đời sống, lối sống và môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển toàn diện, đồng bộ các lĩnh vực văn hóa, mà điều có ý nghĩa quan trọng là phát huy và thực hành dân chủ, quản lý dân chủ.

“Văn hóa doanh nghiệp hiện nay cần chú trọng văn hóa đạo đức, nhất là đạo đức của người lãnh đạo cần có, là cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, chống tham ô, lãng phí, quan liêu, nêu cao ý thức trách nhiệm phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Xây dựng lực lượng doanh nghiệp trong nước với nhiều thương hiệu mạnh, hiệu quả, có sức cạnh tranh cao là một cách tiếp cận về văn hóa doanh nghiệp trong tình hình hiện nay. Mỗi doanh nghiệp cần xây dựng triết lý doanh nghiệp của mình như là nét riêng, bản sắc của doanh nghiệp. Bảo vệ và cải thiện môi trường vừa là văn hóa doanh nghiệp, vừa là phát triển bền vững.

Ngày nay, các doanh nghiệp phải ý thức được rằng, văn hóa không chỉ là kết quả của sự phát triển doanh nghiệp nhanh, bền vững mà còn là yếu tố tạo nên sự phát triển nhanh và bền vững của doanh nghiệp. Phải đặt yêu cầu phát triển văn hóa ngang tầm và hài hòa với phát triển kinh tế", ThS. Nguyễn Khắc Hiếu nói.

Theo ông Hiếu, trong văn hóa doanh nghiệp thì văn hóa doanh nhân là hạt nhân. Bởi vì con người là gốc của doanh nghiệp. Mọi việc đều do người làm ra. Mọi sự thành bại của doanh nghiệp đều do doanh nhân tốt hay kém. Gắn với văn hóa doanh nhân là văn hóa quản lý, văn hóa pháp luật, văn hóa kinh doanh, văn hoá trong tổ chức Đảng và các tổ chức chính trị- xã hội của doanh nghiệp. Đây là những vấn đề lớn, cần được nghiên cứu, khai thác sâu hơn, rộng hơn và cần có nhiều thời gian hơn.

Xây dựng môi trường văn hóa doanh nghiệp là xây dựng những quan hệ tốt đẹp, đề cao những giá trị truyền thống nhân văn của dân tộc, nhất là những giá trị lao động.

“Xây dựng môi trường văn hóa doanh nghiệp trước hết cần khắc chế những vấn đề của mặt trái kinh tế thị trường bằng việc đề cao các giá trị chân chính của doanh nhân, xây dựng con người mới yêu lao động, lao động có chuyên môn, có kỹ năng, có kỷ luật, có năng suất cao, lao động vì lợi ích lâu dài của doanh nhân, cộng đồng và sự phồn vinh của đất nước, đặc biệt là đối với vấn đề văn hóa doanh nghiệp.

Môi trường văn hóa doanh nghiệp tốt đẹp, đề cao giá trị con người, giá trị doanh nhân là cơ sở xây dựng các quan hệ kinh tế lành mạnh, mang lại sự tăng trưởng nhanh và bền vững, phù hợp với quy luật của kinh tế thị trường”, ThS. Nguyễn Khắc Hiếu bày tỏ quan điểm.

Vai trò đồng hành của Nhà nước

Để đẩy mạnh việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp và góp phần thúc đẩy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng Nhà nước cũng đóng vai trò đồng hành với nhiều giải pháp tổng thể.

Thứ nhất là ban hành các chính sách và quy định tạo điều kiện xây dựng văn hóa doanh nghiệp, bao gồm các ưu đãi, hỗ trợ tài chính và thuế suất hợp lý.

Thứ hai là đầu tư vào giáo dục và đào tạo, truyền thông để nâng cao nhận thức về văn hóa doanh nghiệp và tạo ra môi trường làm việc tích cực.

Thứ ba là tạo ra môi trường làm việc khuyến khích sự sáng tạo, động viên sự phát triển cá nhân và tôn trọng đa dạng văn hóa.

Thứ tư là khuyến khích trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Sản xuất, kinh doanh không chỉ vì lợi nhuận mà còn phải chịu trách nhiệm với xã hội, môi trường và cộng đồng.

Thứ năm, khuyến khích các cuộc hội thảo, khóa học và sự giao lưu giữa các doanh nghiệp để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau.

Thứ sáu là tăng cường lòng tự hào, tinh thần văn hóa doanh nghiệp. Xây dựng phong cách làm việc độc đáo và văn hóa tự hào giúp nhân viên cảm thấy hạnh phúc và có động lực làm việc.

Thứ bảy là xây dựng cộng đồng doanh nghiệp. Hỗ trợ việc hợp tác giữa các doanh nghiệp để tạo ra một cộng đồng mạnh mẽ và thúc đẩy sự phát triển bền vững.

Thứ tám là kiểm soát việc tuân thủ đạo đức kinh doanh và xử lý nhanh chóng các trường hợp vi phạm.

“Với việc thực hiện các giải pháp này một cách đồng bộ và hiệu quả, chúng ta sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh tích cực, đồng thời khơi dậy tinh thần sáng tạo và nâng cao năng suất lao động, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Mạnh Quốc - Tú Anh